اعتباریات علامه طباطبایی؛ بنیاد فلسفی علوم انسانی اسلامی

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، هم‌اندیشی علمی با موضوع «ابعاد نظریه اجتماعی علامه طباطبایی» به همت انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم و با مشارکت موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) و مجمع عالی حکمت اسلامی، در سالن همایش انجمن‌های علمی حوزه در قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با مروری بر مبانی فلسفی علامه طباطبایی، بر تمایز بنیادین میان حوزه «تکوینیات» و «اعتباریات» تأکید کرد و این تمایز را سنگ بنای علوم انسانی اسلامی دانست.

ساختارگرایی در برابر ترکیب حقیقی

وی در آغاز به دوگانه ساختارگرایی و هستی‌شناسی اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت که در رویکرد ساختارگرایانه، روابط (رابط) مستقل از اجزاء دیده شده و نادیده گرفته می‌شود، حال آنکه در فلسفه اسلامی، تحقق هر کلیت حقیقی مستلزم یک وحدت حقیقی است.

استاد حوزه توضیح داد: اگر کثرات در ذهن بخواهند به یک کل حقیقی تبدیل شوند، باید وحدتی بین آن‌ها باشد؛ وحدتی که صرفاً محصول تعامل اجزا نباشد، بلکه یک صورت نوعی جدید در سلسله وجودی قرار گیرد که درون همه اجزاء حضور دارد اما خود آن اجزاء نیست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این تبیین ساختار را از یک «رابط صرف» خارج می‌کند و نشان می‌دهد که ساختار در کنار روابط، دارای یک وجود (صورت) جدید است که قابلیت تحلیل به اجزاء را ندارد و این همان ترکیب حقیقی است که در مقابل ساختارگرایی محض قرار می‌گیرد.

اعتباریات: کارکرد قوه عامله در قلمرو ذهنی

محور اصلی سخنان حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا، تبیین دقیق مفهوم «اعتباریات» علامه طباطبایی (ره) بود که به صورت مستقل مورد بحث قرار گرفت. استاد پارسانیا بر تفکیک این حوزه از حوزه تکوینی تأکید کرد: ما در حوزه تکوینیات (مانند نیاز انسان به آب)، صرفاً واقعه را درک کرده و خبر می‌دهیم؛ اما در اعتباریات (مانند ملکیت، حقوق و اخلاق)، ما خودمان با اراده، نسبتی را در قلمرو تصورات ایجاد می‌کنیم و سپس آن را در حوزه عمل پیاده می‌کنیم.

وی خاطرنشان ساخت که این فرآیند، کار قوه عامله (فعل و عمل) در حوزه وجود ذهنی است؛ یعنی خلاقیت در قلمرو علم و تصور، پیش از تحقق عینی: «علم به اعتباریات، انفعال نیست بلکه کار خلاقیت است؛ ما چیزی را که در تکوین نیست، ایجاد می‌کنیم.»

ضعف نظام دانشگاهی در پذیرش تئوری‌های بومی

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا در ادامه با ابراز تأسف، به مشکلات نظام آکادمیک در زمینه علوم انسانی و ادبیات اشاره کرد: «مشکل جدی‌تر از ترجمه لغات انگلیسی، آن است که تئوری‌های زبان‌شناسی غربی، جایگزین تئوری‌های ایرانی شده که کانون مباحث نظری ادبیات جهان اسلام بوده است.»

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان تأکید کرد که این نفوذ تئوریک، بُنیان‌های فلسفی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مانع از استقرار علمی مبتنی بر مبانی اسلامی می‌شود.

انتهای پیام/