والدین و هوش مصنوعی/ شکاف نسلی تازه‌ای که باید جدی گرفت
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، حسین رفیعی پژوهشگر و مدرّس هوش مصنوعی در یادداشتی نوشت: آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد حضور هوش مصنوعی در زندگی نوجوانان دیگر یک پدیده‌ی حاشیه‌ای نیست. به عنوان مثال در یک نظرسنجی روی نوجوانان 14 تا 22 ساله نشان داد بیش از نیمی از آن‌ها حداقل یک‌بار از ابزارهای تولیدگر هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند.
گزارش دیگری حاکی است که حدود 70 درصد نوجوانان، به‌نوعی با ابزارهای تولیدکننده هوش مصنوعی در تماس بوده‌اند؛ از چت‌بات‌ها تا تولید تصویر و ویدئو. مطالعات یک مرکز پژوهشی در آمریکا هم نشان می‌دهد سهم نوجوانانی که از چت‌بات‌ها برای تکالیف درسی استفاده می‌کنند، ظرف تنها یک سال از حدود 13 درصد به 26 درصد رسیده است و نزدیک به 80 درصد نوجوانان دست‌کم نام این ابزار را شنیده‌اند.
این اعداد به طور صریح جهتِ تغییر را برای هر نظام آموزشی نشان می‌دهد، اینجا مسئله فقط کمک در تکالیف نیست. بخشی از نوجوانان از چت‌بات‌ها برای هم‌صحبتی و حتی حمایت عاطفی استفاده می‌کنند.
در یک مطالعه درباره‌ی عادات نوجوانان، بیش از دو سوم آن‌ها گفته‌اند از ابزارهای هوش مصنوعی مولد استفاده کرده‌اند و حدود یک‌سوم از آن‌ها از این ابزارها برای گفت‌وگوی احساسی و دریافت نوعی حمایت عاطفی بهره می‌برند.
برای نوجوانی که احساس تنهایی می‌کند، چت‌باتی که همیشه در دسترس است، می‌تواند به دوست نامرئی تبدیل شود؛ دوستی که یک والد، حتی از وجودش خبر ندارد.
شکاف آگاهی بین والدین و فرزندان در مورد هوش مصنوعی قابل‌توجه است
با این حال این تحولات در بستری رخ می‌دهد که نگرانی درباره‌ی زمان استفاده از صفحه‌نمایش و سلامت روان نوجوانان از قبل هم وجود داشته است. پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که استفاده‌ی بسیار زیاد از رسانه‌های دیجیتال با سطح پایین‌تر بهزیستی روان‌شناختی در کودکان و نوجوانان همراه است.
مثلاً یک پژوهش نشان داد کاربران پرمصرف تلفن همراه و تبلت در مقایسه با کاربران کم‌مصرف، احتمال بیشتری برای تجربه‌ی مشکلات عاطفی و مشکلات رفتاری دارند.
آمار و اطلاعات سازمان جهانی بهداشت هم از افزایش معنادار استفاده‌ی مشکل‌ساز از شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های دیجیتال در نوجوانان طی چند سال اخیر خبر می‌دهد. مطالعات دیگری نشان داده‌اند که افزایش زمان صفحه‌نمایش می‌تواند با تشدید مشکلات عاطفی همراه باشد و کاهش آن، به بهبود برخی شاخص‌های رفتاری منجر شود.
در عین حال، شکاف آگاهی بین والدین و فرزندان در مورد هوش مصنوعی قابل‌توجه است. یک پژوهش نشان داد تنها حدود یک‌سوم والدینی که فرزندشان از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کند، از این واقعیت باخبرند، درحالی‌که نزدیک به یک‌چهارم والدین به‌اشتباه تصور می‌کردند فرزندشان اصلاً از این ابزارها استفاده نمی‌کند.
در نظرسنجی دیگری، وقتی از والدین و نوجوانان درباره نگرانی‌هایشان از هوش مصنوعی پرسیدند، هر دو گروه بیش از همه از «از دست رفتن شغل‌ها» و «گسترش اطلاعات نادرست» نگران بودند. همچنین والدین از «ضعیف‌شدن تفکر انتقادی» فرزندان گفتند و هر دو گروه «وابستگی روزافزون به هوش مصنوعی» را از دغدغه‌های اصلی دانستند. ترکیب این دو یافته یعنی: هم نگرانی بالاست، هم ناآگاهی از استفاده واقعی فرزندان.
به حاشیه رفتن فکر کردن!
در مدرسه هم داستان پیچیده‌تر می‌شود. نوجوانان در همان نظرسنجی‌های بین‌المللی گفته‌اند که استفاده از چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، برای یادگیری موضوعات جدید را تا حد زیادی قابل‌قبول می‌دانند، اما درباره استفاده برای حل تمرین ریاضی یا نوشتن انشا اختلاف‌نظر دارند.
اینجا همان جایی است که نگرانی والدین درباره ضعیف شدن فکرکردن جدی می‌شود. اگر دانش‌آموز به‌جای کلنجار رفتن با مسئله، جواب آماده بگیرد؛ اگر به‌جای نوشتن، متن را از ماشین تحویل بگیرد، کم‌کم عضله‌ی فکری‌اش کم‌کار می‌شود. این خطر به‌ویژه در نظام‌های آموزشی مبتنی بر آزمون‌های چهارگزینه‌ای و حفظیات، بیشتر است؛ جایی که وسوسه‌ی میان‌بُر همیشه وجود دارد.
خطر دیگر، کیفیت و جهتِ اطلاعاتی است که هوش مصنوعی در اختیار فرزندان می‌گذارد. سازمان یونسکو در مجموعه دستورالعمل‌های خود درباره‌ی هوش مصنوعی در آموزش، تأکید کرده که ادغام این فناوری باید انسان‌محور، منتقدانه و اخلاق‌محور باشد و هشدار داده که بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها هنوز دستورالعمل روشنی برای استفاده از هوش مصنوعی ندارند.
مدل‌های زبانی می‌توانند اشتباه کنند، سوگیری‌هایی داشته باشند و اطلاعات نادرست تولید کنند؛ خود پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بخشی از پاسخ‌های این مدل‌ها حاوی خطاست.
پس اگر کودک یا نوجوان، به‌طور خام و بدون سواد رسانه‌ای و سواد هوش مصنوعی، این پاسخ‌ها را بپذیرد، با ترکیبی از اعتماد بیش‌ازحد و اطلاعات مشکوک مواجه هستیم.
رابطه‌ی عاطفی نوجوانان با چت‌بات‌ها، بُعدی که کمتر در مورد آن سخن گفته می‌شود
بُعد دیگری که کمتر درباره‌اش صحبت می‌شود، رابطه‌ی عاطفی نوجوانان با چت‌بات‌هاست. در برخی نظرسنجی‌ها، بخشی از نوجوانان گفته‌اند گفت‌وگو با هوش مصنوعی برایشان به‌اندازه‌ی گفت‌وگو با دوستان واقعی یا حتی بیشتر رضایت‌بخش است و گروهی هم ترجیح می‌دهند مسائل جدی خود را با هوش مصنوعی در میان بگذارند
مقداری از این رفتار، ناشی از این است که هوش مصنوعی قضاوت نمی‌کند و همیشه وقت دارد؛ اما همین ویژگی می‌تواند زمینه‌ساز نوعی وابستگی عاطفی شود.
وقتی فرزند هر شب قبل از خواب، غم‌ها و نگرانی‌هایش را با یک الگوریتم در میان می‌گذارد، و نه با شما، به‌تدریج روابط خانوادگی به حاشیه رانده می‌شود. علاوه بر آن، بخشی از این نوجوانان اطلاعات شخصی خود را هم با این سیستم‌ها به اشتراک می‌گذارند؛ چیزی که پرسش‌های جدی درباره حریم خصوصی و استفاده‌ی ثانویه از داده‌ها ایجاد می‌کند.
هوش مصنوعی، هرچقدر هم مجازی باشد، روی بدنی واقعی اثر می‌گذارد
به این‌ها باید نگرانی‌های جسمی را هم اضافه کرد. یک فراتحلیل گسترده نشان داده که هر ساعت اضافه‌ی استفاده روزانه از صفحه‌نمایش، با افزایش قابل‌توجه خطر نزدیک‌بینی در کودکان و نوجوانان همراه است.
هوش مصنوعی، هرچقدر هم مجازی باشد، روی بدنی واقعی اثر می‌گذارد: چشم‌هایی که ساعت‌ها به صفحه نزدیک‌اند، بدن‌هایی که کم‌تحرک شده‌اند و خواب‌هایی که با نور آبیِ نمایشگر کوتاه و تکه‌تکه می‌شوند، از جمله مشکلات هستند.
اما سوال اصلی که برای والدین ایجاد می‌شود این است که با وجود این مشکلات، آیا باید استفاده از هوش مصنوعی را منع کرد؟ جواب قطعا خیر است، اما چه باید کرد؟
نقطه شروع، نه منع‌کردن و ترساندن، که یک سؤال ساده است که می‌توان از فرزند پرسید: تو از این هوش مصنوعی‌ها چطور استفاده می‌کنی؟ دوست داری به من هم یاد بدهی؟
در پاسخ به همین سؤال است که فرزند، برای چند دقیقه هم که شده، والد را جایگزین هم‌صحبت دیجیتالش می‌کند و والد فرصت پیدا می‌کند از دل کنجکاوی او، قواعد مشترکی برای استفاده ایمن‌تر، هوشیارتر و انسانی‌تر از هوش مصنوعی بسازد.
انتهای پیام/7540