بحران خاموش خاک قم آغاز شده است؛ تهدید جدی برای امنیت آب و غذای استان

سجاد چهرگانی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با اشاره به اهمیت جایگاه خاک، اظهار کرد: وقتی از امنیت غذایی صحبت می‌کنیم، پیش‌فرض آن امنیت آب و خاک است. در سال‌های اخیر چراغ هشدار آب روشن شده و همگان از بحران آن مطلع‌اند، اما متأسفانه یکی از ارکان اصلی یعنی خاک هنوز آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته و چراغ هشدار آن روشن نشده است.

وی با بیان اینکه «خاک یک اکوسیستم زنده و بسیار پیچیده است» ادامه داد: به‌جرئت می‌توان گفت یک‌چهارم موجودات زنده کره زمین در خاک زندگی می‌کنند. خاک در حقیقت یک موزه ارزشمند و حیاتی است که بقای انسان و به‌ویژه غذای ما به آن وابسته است، بااین‌حال توجه لازم به آن صورت نمی‌گیرد و به‌راحتی از کنار آن عبور می‌کنیم.

رییس سازمان جهاد کشاوری استان قم سلامت غذا را وابسته به سلامت خاک دانست و تصریح کرد: همه ما دغدغه سلامت غذایی را که مصرف می‌کنیم داریم، اما برای اطمینان از سلامت غذا باید به خاکی که محصول در آن رشد کرده توجه کنیم. کیفیت و کمیت محصولات غذایی مستقیماً وابسته به خاک است و سلامت خاک، هم کمی و هم کیفی، می‌تواند تضمین‌کننده تولید غذای سالم و کافی باشد.

چهرگانی تأکید کرد: خاک و آب دو عنصر جدایی‌ناپذیرند. رطوبت، خاک را زنده نگه می‌دارد و حفظ این رطوبت فلسفه‌ای بسیار مهم دارد که در ادامه باید به آن پرداخته شود. اما آنچه مسلم است این است که اگر خاک را مورد تهدید قرار دهیم، امنیت حیات و امنیت غذایی را نیز تهدید کرده‌ایم.

وی با اشاره به آثار فرسایش خاک بیان کرد: وقتی خاک دچار فرسایش می‌شود، علاوه بر کاهش کمیت و حجم تولید، کیفیت محصولات نیز آسیب می‌بیند. در نتیجه، برای جبران کمبودهای ناشی از فرسایش و فقر خاک ناچار به مصرف کودهای شیمیایی و سموم می‌شویم. درواقع یکی از علل اصلی مصرف این مواد، فقیر شدن خاک و از بین رفتن توان طبیعی آن است؛ در حالی‌ که خاک سالم و زنده می‌تواند پاسخگوی بسیاری از نیازها باشد و نیازی به این حجم از مواد شیمیایی نخواهد بود.

رییس سازمان جهاد کشاوری استان قم اظهار کرد: سرعت فرسودگی خاک در دنیا بسیار بالاتر از سرعت بازآوری آن است؛ به‌گونه‌ای که فرسایش کنونی چندین برابر سرعت تولید طبیعی خاک است. اگر این روند ادامه یابد، جهان در آینده با یک فاجعه بزرگ روبه‌رو خواهد شد. هشدار مربوط به خاک دیرهنگام به صدا درآمده و باید سریع‌تر برای حفاظت از این سرمایه بی‌بدیل اقدام کرد.

چهرگانی درباره سابقه نام‌گذاری «روز ملی خاک» اظهار کرد: این روز حدود 12 سال پیش و از سال 2013 مبنا قرار گرفت؛ بااین‌حال این نام‌گذاری بسیار دیرهنگام بوده است. در آن سال‌ها توجه‌ها عمدتاً به آب، محیط‌زیست و سایر موضوعات معطوف بود، در حالی که یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌ها، یعنی خاک، باید در مرکز توجه محیط‌زیست قرار می‌گرفت و زنگ هشدار آن زودتر به صدا درمی‌آمد.

وی اذعان کرد: امروز باید به این پرسش پاسخ دهیم که «چه باید کرد؟» آنچه در گذشته رخ داده، قابل بازگشت نیست، اما در برابر آینده وظیفه داریم از خاک صیانت کنیم و بهره‌برداری از آن را با مدیریت علمی و نگاه به خاک به‌عنوان یک سرمایه حیاتی و غذایی انجام دهیم. این هشدار است که خاک به‌سادگی در اثر پروژه‌های عمرانی، بهره‌وری ناپایدار کشاورزی، عدم حفاظت از مراتع و حتی نبود تغذیه آبی مناسب، مورد تهدید قرار می‌گیرد. همچنین دفع غیراصولی پسماند، بزرگ‌ترین تهدید برای این منبع ارزشمند است.

رییس سازمان جهاد کشاوری استان قم توضیح داد: خاک بزرگ‌ترین تصفیه‌خانه آب است. آبی که از آن به‌عنوان مایه حیات یاد می‌کنیم، بدون عبور از لایه‌های خاک قابل استفاده نیست. خاک با فرآیندهای میکروبی، جذب آلاینده‌ها و حذف فلزات سنگین، آب را پالایش می‌کند و اگر خاک را از دست بدهیم، آب را نیز از دست داده‌ایم. آب و خاک مکمل یکدیگرند و چه‌بسا در بسیاری از بخش‌ها، نقش خاک حتی مهم‌تر است.

چهرگانی سپس با بیان اینکه باید از نگاه جهانی به استان قم بازگردیم، افزود: در 30 سال گذشته 2 سد بسیار بزرگ و ارزشمند در مسیرهای ورودی آب به استان احداث شد؛ اما طی این سه دهه هیچ آبی از این مسیرها وارد قم نشده است. این در حالی است که هریک از این مبادی ورودی می‌توانست بیش از 200 میلیون مترمکعب آب را به قم برساند و زیست‌بوم استان را تغذیه کند.

به گفته او، در آن مقطع یکی از مطالبه‌گران اصلی کشاورزان بودند و البته کشاورز تنها یکی از بهره‌برداران آب ورودی به استان محسوب می‌شد؛ چراکه این آب متعلق به زیستگاه قم و مردم قم بود. متأسفانه عدم ورود آب به قم در همه این سال‌ها مدافعی نداشت و امروز اثرات آن به‌وضوح دیده می‌شود؛ ازجمله تهدید ذخایر خاک و آب، افزایش فرسایش خاک، کاهش رطوبت، به‌هم خوردن اقلیم منطقه و کاهش شدید ذخایر آبی زیرزمینی.

رییس سازمان جهاد کشاوری استان قم با اشاره به فرونشست زمین و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی گفت: چاه‌هایی که پیش‌تر در عمق 50 متری به آب می‌رسیدند، امروز در عمق بیش از 200 متر قرار دارند، و این زنگ خطر بسیار جدی است. این وضعیت نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به حقابه‌ای است که باید وارد قم می‌شده و اکنون از بین رفته است.

چهرگانی در پایان با ابراز امیدواری از پیگیری جدی مدیریت فعلی استان و نمایندگان قم تصریح کرد: خوشبختانه نگاه امروز مسئولان به این مسئله کاملاً حساس و دقیق است و اگر همه دست به دست هم دهیم، می‌توانیم این سرمایه بسیار ارزشمند الهی را حفظ کرده و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کنیم.

انتهای پیام/