اگر میرزا نبود، ایران مستعمره نوع بریتانیا می شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از رشت، مجید رحمانی، پژوهشگر تاریخ معاصر و فعال فرهنگی، امروز در نشست علمی «آرمان‌های رهبری نهضت جنگل» که امروز در سالن جلسات کتابخانه مرکزی رشت برگزار شد، با تشریح ابعاد تاریخی و اجتماعی قیام میرزا کوچک‌خان جنگلی اظهار کرد: اگر میرزا نبود، بخش مهمی از هویت ملی و تجربه مقاومت ایرانیان در برابر اشغالگری قدرت‌های خارجی شکل نمی‌گرفت و او نهضت جنگل را ادامه‌ منطقی مشروطه و میرزا را «بازآفریننده امید و غیرت ملی» توصیف کرد.

وی با بیان اینکه هفت سال قیام جنگل، سرشار از رویش‌ها، شکست‌ها، پیروزی‌ها و مواجهه هم‌زمان با روستاییان، نیروهای روسیه تزاری، انگلیس و سپس حکومت مرکزی وابسته به بریتانیا بود، گفت: میرزا کار را با دست خالی در جنگل‌ها آغاز کرد اما به‌واسطه شخصیت کاریزماتیک و آرمان عدالت‌خواهانه، از روستایی، کاسب، زارع و شاعر گرفته تا علما، پیشه‌وران و حتی افراد غیربومی مانند طالقانی‌ها، کردهای کرمانشاه، خانم کاد قربان، آلمانی‌ها، اتریشی‌ها و لهستانی‌ها را در کنار خود دید؛ زیرا قیام او را «اعتراض ملی به تجاوزات بین‌المللی» می‌دانستند و میرزا کوچک نخستین فرد در ایران بود که علناً مقابل بلشویک‌ها ایستاد و رفتار آنان را نقد کرد.

این پژوهشگر تاریخ، میرزا را «نه معصوم و نه اسطوره»، بلکه انسانی دانست که می‌دید، می‌شنید و تصمیم می‌گرفت و مانند هر رهبر دیگری امکان داشت در طول مسیر، تصمیماتش تغییر کند؛ اما شجاعت او در مقابله با سه قدرت درگیر با ایران (روسیه تزاری، بریتانیا و دولت مرکزی) هویت‌ساز و تعیین‌کننده بود.

رحمانی با اشاره به قرارداد نُه‌ماده‌ای میرزا با نیروهای حاضر در انزلی بیان کرد: این توافق با هدف مقابله با دشمن مشترک بود و شروط آن شامل ممنوعیت تبلیغ کمونیسم و عدم تشکیل حزب در رشت و قرار گرفتن نیروها تحت فرماندهی نهضت جنگل می‌شد.

وی یادآور شد که دوره جمهوری 33 روزه در رشت و نیز «حکومت اتحاد اسلام» در سال‌های 1296 تا 1297 نمونه‌های حقیقی حکمرانی مردمی با ساخت مدرسه، جاده و خدمات عمرانی بود و بخش مهمی از ظرفیت مدیریتی جنگلی‌ها را نشان می‌داد.

*گیلان پناهگاه ایران در قحطی 1297؛ میرزا نمی‌گذاشت کشور سقوط کند

 پژوهشگر تاریخ معاصر و فعال فرهنگی با اشاره به بحران قحطی بزرگ اواخر 1297 افزود: گیلان در آن دوره پناهگاه چندصد هزار آواره از سراسر ایران بود و میرزا با ارسال کاروان‌های غلات و برنج مانع از گسترش فاجعه شد و اگر میرزا نبود، قوای تزاری در شمال ایران یکه‌تازی می‌کردند، آبروداری ملی آسیب می‌دید و الگوی حکومت اتحاد اسلام هرگز تجربه نمی‌شد.

این فعال فرهنگی با اشاره به حملات انگلیسی‌ها به رشت از جمله بمباران هوایی و هدف قرار دادن سینما خورشید گفت: میرزا در کنار مردم ایستاد و توانست قدرت بریتانیا را در شمال ایران محدود کند و براساس قرارداد 1919، ایران عملاً قرار بود به «مستعمره نوع بریتانیا» تبدیل شود و تنها نیرویی که در کشور در برابر اجرای این قرارداد ایستادگی کرد نهضت جنگل بود.

رحمانی همچنین به ماجرای چند 10 هزار ارمنیِ باکو اشاره کرد که پس از درگیری با عثمانی‌ها به بندر انزلی پناه آوردند و انگلیسی‌ها حتی اجازه پیاده‌شدن آنان را نمی‌دادند و افزود: میرزا برخلاف قواعد بازی قدرت‌های جهانی، براساس «معادله انسانیت» عمل کرد و به آنان پناه داد، درحالی‌که نه در جناح سیاسی او بودند و نه نیروی مؤثر نظامی برایش محسوب می‌شدند.

 پژوهشگر تاریخ معاصر و فعال فرهنگی تأکید کرد که آثار پژوهشی مرتبط با نهضت جنگل (110 نامه میرزا کوچک) باید هرچه سریع‌تر منتشر شود و این میراث تاریخی باید به کارهای بزرگ هنری و اجتماعی تبدیل شود، نه اینکه صرفاً در کتابخانه‌ها خاک بخورد، دولت وظیفه دارد از روایت‌سازی ملی درباره قهرمانانی چون میرزا حمایت کند و سخنان رهبران کشور درباره جایگاه میرزا نشان‌دهنده اهمیت این چهره در تاریخ معاصر ایران است.

وی در بخش دیگری از سخنانش تاریخ گیلان را «گلوگاه ایران» توصیف کرد و یادآور شد که این استان از دوره صفوی و قاجار تا جنگ جهانی اول و جنگ تحمیلی، در بزنگاه‌های اصلی دفاع از کشور نقش‌آفرین بوده است.

رحمانی با اشاره به تقدیم هشت‌هزار شهید گیلانی در دفاع مقدس گفت: خط مقاومت، یک «دو امدادی تاریخی» است که امروز به ما رسیده است.

*بدهکاری تاریخی به میرزا؛ روزی گل می‌ریختیم، روزی سکوت کردیم

این پژوهشگر فرهنگی با انتقاد از کم‌توجهی به میراث جنگل بیان کرد: روزگاری مردم از سبزه‌میدان تا چهارراه شهرداری برای میرزا گل می‌ریختند و جشن می‌گرفتند، اما روزهایی هم بوده که سه روز پیکر میرزا در شهر چرخانده شد و صدایی بلند نشد.

 پژوهشگر تاریخ معاصر و فعال فرهنگی، این وضعیت را «بدهکاری تاریخی» دانست و گفت: باید روایت نهضت جنگل از سطح پژوهش محدود چند محقق به مطالبه‌ عمومی تبدیل شود.

رحمانی با تأکید بر اینکه مجموعه خدمات میرزا محدود کردن قوای اشغالگر تا ایجاد الگوی حکمرانی مردمی و حفظ حیثیت ملینیاز به بازخوانی مداوم دارد، افزود: اگر هرکدام از این اقدامات انجام نمی‌شد، سرنوشت ایران در سال‌های پرالتهاب جنگ جهانی اول و پس از آن به‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد؛ مسیری که هنوز هم ادامه‌دادنش بر دوش نسل امروز است.

انتهای پیام/