استاندار سمنان: تحلیلهای علمی درباره آلودگی شاهوار ملاک تصمیمگیری است
در حالیکه فعالان محیطزیست از نابودی لایههای کارستی و منابع آبی شاهوار سخن میگویند، بررسی سوابق رسمی نشان میدهد استخراج بوکسیت در این معدن طی بیش از هفت سال بدون اعلام گزارش قطعی از آلودگی آب ادامه داشته است. اکنون اما با طرح ادعاهای جدید درباره کاهش کیفیت منابع آبی و اثرات زیستمحیطی، موجی از نگرانی و پرسش در شبکههای اجتماعی و افکار عمومی شکل گرفته و نیاز به بررسیهای علمی را بیشازپیش ضروری کرده است.
78 درصد بارهای معدنی کشور بارنامه ندارند
مسابقات رباتیک، راهی برای استخراج «معدن علم» و تقویت “اندیشیدن” است
13 مصدوم در واژگونی مینیبوس کارگران معدن در بردسکن/ جادهای که 46 سال خاکی مانده
همزمان با گسترش اعتراضات مردمی و پویشهای رسانهای در ماههای اخیر، زمزمههایی درباره احتمال بازگشایی دوباره معدن منتشر شد؛ موضوعی که بار دیگر بحثهای قدیمی پیرامون آینده شاهوار را داغ کرده است. انتشار هشدارهای گذشته سازمان محیطزیست و نهادهای کارشناسی درباره تخریب گسترده در منطقه، بر حساسیت موضوع افزوده و اختلافنظر میان گروههای اجتماعی، کارشناسان و مسئولان را پررنگتر کرده است.
در واکنش به این ابهامات، استاندار سمنان با تأکید بر اینکه شاهوار «میراث طبیعی» و متعلق به همه مردم است، اعلام کرده که هیچ تصمیمی درباره معدن بوکسیت بدون پشتوانه علمی اتخاذ نخواهد شد. محمدجواد کولیوند تأکید کرده است که ادعاهای غیرکارشناسی، بدون ارائه مدارک معتبر، تنها به سردرگمی افکار عمومی دامن میزند و لازم است منشأ اختلافات و ادعاهای جدید با روشهای علمی بررسی شود.
بر همین اساس، استانداری موضوع را به دانشگاههای مرجع کشور سپرده تا با انجام مطالعات زمینشناسی، ژئوفیزیکی و سنجش دقیق کیفیت آب، تصویری روشن از وضعیت واقعی شاهوار ارائه دهند. مسئولان استان نیز اعلام کردهاند که اگر نتایج این تحقیقات نشان دهد آب منطقه دچار آلودگی یا آسیب شده است، ادامه فعالیت معدن منتفی خواهد بود؛ اما اگر مطالعات علمی خلاف ادعاهای اخیر را ثابت کند، باید برداشتهای نادرست و هیجانی کنار گذاشته شود.
اکنون نگاهها به گزارش نهایی این تیمهای تخصصی دوخته شده است؛ گزارشی که میتواند تکلیف بزرگترین چالش محیطزیستی استان را مشخص کرده و مسیر آینده شاهوار را تعیین کند. مسئولان تأکید میکنند حفظ سلامت مردم و امنیت زیستمحیطی بر هر تصمیم اقتصادی اولویت دارد و حتی اگر توقف فعالیت معدن زیان مالی در پی داشته باشد، در صورت اثبات تهدید برای منابع آب و محیطزیست، بدون تردید اجرا خواهد شد.
گزارشها نهایی شود، تصمیمگیری میشود
محمدجواد کولیوند، استاندار سمنان، در همین رابطه با اشاره به ابهامهای مطرح درباره معدن بوکسیت زیر قله شاهوار بیان کرد: موضوعات مختلفی در جامعه مطرح شده که بهمرور به ذهن مردم راه یافته و ذهنیتهایی ایجاد کرده است، اما درباره این قله باید دانست با یک میراث طبیعی مواجهیم و حفظ آن برای همه یک ضرورت است.
وی افزود: سابقه فعالیت این معدن نشان میدهد که طی بیش از هفت سال استخراج، نهتنها آب منطقه مشکلی نداشته بلکه برداشتها نیز بدون گزارشهای رسمی درباره آلودگی انجام میشده است؛ بنابراین اکنون که ادعاهای تازهای درباره آلودگی آب و تغییر شرایط مطرح میشود، لازم است ریشه این اختلافها شفاف بررسی شود.
کولیوند عنوان کرد: پرسش اساسی این است که اگر فعالیت معدن در سالهای گذشته ادامه داشته و آب نیز در دسترس مردم بوده، چگونه ناگهان ادعا میشود که هم کیفیت منابع آبی دچار مشکل شده و هم عوامل دیگری بهطور همزمان بروز کرده است؛ در حالیکه انتظار میرود دستگاههای تخصصی مانند محیط زیست و منابع طبیعی در همان سالها نسبت به این تغییرات حساس باشند.
وی خاطرنشان کرد: برخی جریانها اینگونه القا میکنند که استانداری قصد دارد با فشار، زمینه بازگشایی معدن را فراهم کند، درحالیکه چنین برداشتی درست نیست. هدف آن است که بر اساس استدلال علمی حرکت کنیم و تصمیمها بر پایه مدارک معتبر باشد.
استاندار سمنان اظهار کرد: طرح ادعاهای غیرکارشناسی درباره آلودگی بدون ارائه مستندات، زمینه ایجاد سردرگمی در افکار عمومی را فراهم میکند. ازاینرو، مجموعه استانداری برای پایان دادن به این اختلاف نظرها، موضوع را به دانشگاههای مرجع کشور سپرده است تا بررسیهای تخصصی در حوزه زمینشناسی، ژئوفیزیک و کیفیت آب انجام شود.
وی اضافه کرد: گزارش این بررسیها پس از تکمیل، مبنای تصمیمگیری نهایی خواهد بود و اگر متخصصان اعلام کنند آب منطقه آلوده است، فعالیت معدن منتفی خواهد شد؛ اما اگر نتیجهها خلاف این ادعا باشد، باید پذیرفت که برداشتهای نادرست سالهای اخیر باعث ایجاد تصور غلط شده است.
کولیوند یادآور شد: وجود اختلاف نظر امری طبیعی است، اما حل آن نیازمند ارجاع به مراکز علمی و فنی است؛ همانطور که در اختلافات دیگر، مراجعه به کارشناس ملاک تشخیص قرار میگیرد و رأی نهایی باید برای همه طرفها معتبر باشد.
وی تصریح کرد: استانداری هیچگاه در برابر مردم نمیایستد و هدف اصلی حفظ امنیت و سلامت جامعه در تمامی ابعاد، از جمله امنیت غذایی و اجتماعی است. بنابراین، هر اقدامی باید در چارچوب منافع عمومی انجام شود.
استاندار سمنان تأکید کرد: در صورت لزوم، حتی اگر توقف فعالیت معدن موجب وارد شدن زیانهای اقتصادی شود، آن تصمیم اجرا خواهد شد، به شرط آنکه پشتوانه علمی داشته باشد تا براساس استدلال منطقی و نه فشار یا مطالبات هیجانی عمل شود.
وی در پایان بیان کرد: مسائل امنیتی و ابعاد پنهان برخی رخدادها نیز وجود دارد که در فرصتهای آینده درباره آنها توضیح داده خواهد شد، اما در موضوع شاهوار، تنها مرجع تصمیمگیری، نتایج دقیق و رسمی گروههای علمی است.
از همین رو، قله شاهوار، بلندترین نقطه شرق البرز با ارتفاع تقریبی 3945 متر، یکی از مهمترین منابع طبیعی و آبی استان سمنان است و نقش حیاتی در تأمین آب سطحی و زیرزمینی منطقه شاهرود و بسطام دارد. پوشش گیاهی متنوع و زیستگاه گونههای جانوری متعدد، از جمله بز و قوچ و پرندگان شکاری، اهمیت اکولوژیکی این کوهستان را دوچندان کرده است و هر گونه تخریب در این منطقه میتواند بر منابع آب، پوشش گیاهی و حیات وحش تأثیر منفی بگذارد.
فعالیت معدن بوکسیت تاش در دامنههای شاهوار از اواسط دهه 1390 آغاز شد؛ بهرهبرداریای که در ابتدا با وعده ایجاد اشتغال و رونق معدنی همراه بود. با این حال، اعتراضات گستردهای از سوی مردم محلی، فعالان محیطزیست و نهادهای مدنی شکل گرفت، چرا که استخراج بوکسیت تهدیدی جدی برای منابع آب، کشاورزی و معیشت ساکنان منطقه به شمار میرفت.
هشدار زمینشناسان
کارشناسان زمینشناسی هشدار دادهاند که استخراج روباز بوکسیت میتواند با تخریب سنگآهکهای کارستیک که مخازن طبیعی آب محسوب میشوند، ساختار حوضه آبخیز را تغییر دهد و منابع آبی شاهرود و بسطام را در معرض خطر قرار دهد. همچنین نبود مطالعات محیط زیستی جامع در گذشته، نگرانی کارشناسان درباره ادامه فعالیت معدن را افزایش داده است.
گزارشهای رسمی سازمان حفاظت محیط زیست و آب منطقهای سمنان، نمونهبرداریها از آب سطحی و زیرسطحی محدوده معدن را مستند کرده و از آلودگی احتمالی به فلزات سنگین خبر دادهاند. مقادیر سرب و مس گزارش شده از حد استاندارد فراتر رفته و ادامه فعالیت معدن بدون رعایت ملاحظات زیستمحیطی میتواند پیامدهای جبرانناپذیری داشته باشد.
با تشدید اعتراضات و انتشار گزارشهای متضاد، مسئولان استانی به ارزیابی کارشناسان ملی تأکید کردهاند و استاندار سمنان اعلام کرده که هیچ تصمیمی درباره بازگشایی معدن بدون پشتوانه علمی اتخاذ نخواهد شد. معدن تا زمان اعلام نتایج نهایی بررسیهای فنی متوقف خواهد ماند و مسیر تصمیمگیری کاملاً مبتنی بر مستندات علمی خواهد بود.
سپردن بررسیها به دانشگاهها و نهادهای تخصصی، فرصتی برای پاسخگویی به مطالبه عمومی و جلوگیری از تصمیمگیریهای احساسی است. شفافیت در اطلاعرسانی نتایج نمونهبرداری آب و خاک و ارزیابی اثرات بلندمدت معدن، کلید بازسازی اعتماد بین مردم، کارشناسان و مسئولان خواهد بود و میتواند منجر به تصمیمی متوازن و علمی شود.
درس مهم پرونده شاهوار این است که توسعه معدنی نباید سلامت محیط زیست، منابع آب و حیات طبیعی را فدای منافع کوتاهمدت کند. اگر مطالعات علمی نشان دهد معدن تأثیر جدی بر منابع آب و طبیعت دارد، توقف دائمی معدن و جبران خسارات ضروری است. اما اگر نتایج خلاف این ادعا را ثابت کند، باید با احترام به علم و مستندات تازه عمل کرد. شفافیت، مشارکت عمومی و نظارت دقیق، شرط لازم برای هر تصمیم آینده است تا شاهوار به میراثی ماندگار برای نسلهای بعدی تبدیل شود.