قشم؛ جزیره‌ای در بن‌بست درمانی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری تسنیم از جزایر، وقتی وارد جزیره قشم می‌شوید، اولین چیزی که توجه شما را جلب می‌کند، توسعه اقتصادی و گردشگری شتابان است؛ هتل‌های مدرن، مراکز خرید بزرگ و اسکله‌های دریایی که نمادی از رشد و پیشرفت جزیره‌اند. اما در پس این تصویر پرزرق و برق، واقعیت دیگری خودنمایی می‌کند؛ واقعیتی که سلامت ساکنان و گردشگران را تهدید می‌کند و زیرساخت‌های درمانی جزیره را در بن‌بست قرار داده است.

قشم دارای سه بیمارستان اصلی شامل بیمارستان پیامبر اعظم، بیمارستان خلیج فارس و بیمارستان خاتم‌الانبیا است و در کنار آن حدود 20 مرکز درمانی و کلینیک عمومی و تخصصی پراکنده در سطح شهر فعالیت می‌کنند. با این حال، ظرفیت این مراکز پاسخگوی نیاز جمعیت جزیره نیست. ساختمان‌های فرسوده، تجهیزات پزشکی قدیمی و محدودیت شدید در بخش‌های حیاتی، شرایطی را ایجاد کرده که حتی موارد اورژانسی به مرکز استان هرمزگان منتقل می‌شوند؛ روندی که زمان و هزینه‌های قابل توجهی می‌طلبد و سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد.

کمبود پزشکان متخصص یکی از مشکلات ساختاری قشم است. بسیاری از تخصص‌های حیاتی از جمله جراحی قلب، اورولوژی، عفونی و روان‌پزشکی در جزیره موجود نیستند. گزارش دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در مهر 1404 نشان می‌دهد نسبت پزشک متخصص به جمعیت کمتر از متوسط کشوری است و این فاصله روز به روز افزایش می‌یابد. نبود متخصصان باعث می‌شود بخش‌های موجود بیش از ظرفیت عمل کنند و بیماران برای دریافت درمان لازم، مجبور به انتظار طولانی یا سفر به خارج از جزیره شوند. این مسئله فشار روانی و مالی بر خانواده‌ها و کادر درمانی را تشدید می‌کند و کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد.

وضعیت تجهیزات پزشکی نیز بحرانی است. دستگاه‌های تصویربرداری، تجهیزات جراحی و ابزارهای آزمایشگاهی در بسیاری از بیمارستان‌ها فرسوده و ناکارآمدند. نبود تجهیزات به‌روز فرآیند تشخیص و درمان را کند می‌کند و بسیاری از بیماران برای دریافت خدمات تخصصی مجبورند به بندرعباس منتقل شوند. این وضعیت نه تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه جذب پزشکان متخصص و سرمایه‌گذاری در بخش سلامت جزیره را نیز محدود می‌کند و تصویر قشم به عنوان مقصد گردشگری و سرمایه‌گذاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

سیستم اورژانس و امدادرسانی در قشم با محدودیت‌های جدی مواجه است. تعداد آمبولانس‌ها ناکافی و تجهیزات موجود فرسوده است. مسیرهای دسترسی به مناطق دورافتاده طولانی و مشکل‌ساز هستند و در مواقع حوادث جاده‌ای یا دریایی، واکنش سریع به بیماران تقریباً غیرممکن می‌شود. گزارش مدیریت بحران هرمزگان در مرداد 1404 تأکید کرده است که ضعف در امدادرسانی، ریسک جانی بالایی برای ساکنان ایجاد می‌کند و در شرایط بحرانی تهدیدی جدی محسوب می‌شود.

بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌ها نیز محدودند. تعداد تخت‌های ICU و CCU کافی نیست و این محدودیت باعث می‌شود بیماران نیازمند مراقبت‌های ویژه حتی با شرایط متوسط، با تأخیر تحت درمان قرار گیرند. گزارش دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در سال 1404 نشان می‌دهد که این کمبود، ریسک مرگ‌ومیر را افزایش داده و فشار روانی و مالی بر خانواده‌ها را تشدید می‌کند. کمبود نیروی متخصص و تجهیزات ناکارآمد، حلقه‌ای از بحران را ایجاد کرده که هر تأخیر یا کوتاهی، پیامدهای انسانی و اقتصادی به دنبال دارد.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این وضعیت نیز قابل توجه است. خانواده‌ها برای دسترسی به خدمات تخصصی مجبورند به استان‌های دیگر سفر کنند و فشار روانی و هزینه‌های بالایی را تحمل کنند. این شرایط، زندگی روزمره ساکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اعتماد به سیستم درمانی را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، گردشگران و سرمایه‌گذاران نیز به دلیل نگرانی از دسترسی به خدمات درمانی مناسب، تمایل کمتری به حضور و سرمایه‌گذاری در جزیره دارند. تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد سلامت جزیره نقش کلیدی در توسعه گردشگری و جذب سرمایه دارد و کمبود خدمات درمانی، رشد اقتصادی قشم را محدود می‌کند.

سناریوهای واقعی بحران نیز ملموس‌اند. بخش اورژانس بیمارستان‌ها اغلب پر از بیمارانی است که نیاز فوری به مراقبت دارند، اما ظرفیت محدود و تجهیزات ناکافی مانع رسیدگی سریع می‌شوند. بیماران نیازمند مراقبت ویژه مجبور به انتظار طولانی یا انتقال به مرکز استان هستند. این شرایط فشار روانی و مالی بر خانواده‌ها را افزایش می‌دهد و تصویر جزیره را از یک مقصد گردشگری و اقتصادی موفق، به محیطی با زیرساخت‌های ناکافی برای زندگی و سلامت تبدیل می‌کند.

برای رفع این بحران، افزایش نیروی متخصص، نوسازی تجهیزات پزشکی، گسترش بخش‌های مراقبت ویژه، تقویت سیستم اورژانس و امدادرسانی و طراحی برنامه بلندمدت سلامت ضروری است. دکتر «علیرضا رئیسی»، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در تاریخ 28 اردیبهشت 1404 اعلام کرده است که برنامه‌ای جامع برای توسعه زیرساخت‌های درمانی جزیره قشم تدوین شده و در حال اجرا است. عملیاتی شدن این برنامه و تخصیص بودجه مناسب، تعیین‌کننده میزان اثرگذاری آن خواهد بود.

با این وجود، وضعیت موجود هنوز بحرانی است. محدودیت تخت‌های مراقبت ویژه، تجهیزات فرسوده و کمبود متخصصان سبب می‌شود حتی بیماری‌های متوسط به بحران‌های اورژانسی تبدیل شوند. سیستم اورژانس ناکافی و مسیرهای دسترسی طولانی مانع رسیدگی سریع به بیماران می‌شود. ترکیب این عوامل، جزیره را در وضعیتی قرار داده که هر تأخیر یا کمبود، پیامدهای جدی انسانی و اقتصادی به دنبال دارد.

در شرایطی که توسعه اقتصادی و گردشگری شتابان جزیره تصویری از موفقیت ارائه کرده، فقدان زیرساخت‌های درمانی سوال بزرگی را پیش می‌آورد: جزیره‌ای که می‌تواند قطب خلیج فارس باشد، آیا قادر خواهد بود این شکاف حیاتی را پر کند یا رشد اقتصادی‌اش، بدون تضمین سلامت عمومی، به قیمت جان و رفاه ساکنان تمام خواهد شد؟

خبرنگار : زهرا سلیمی