گزارش ویژه تسنیم از نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی در سیستان+ فیلم

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زهک، نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه زابل با شعار محوری «سرمایه‌گذاری در تولید با پشتیوانه پژوهش و فناوری» در مجتمع تحقیقاتی بقیه‌الله اعظم(عج) در شهرستان زهک دایر شد.

بابک نصرتی، رئیس پژوهشگاه زابل در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در جریان برگزاری نمایشگاه هفته پژوهش این پژوهشگاه در مجتمع بقیه الله اعظم(عج) شهرستان زهک، به تشریح اهداف برگزاری این رویداد در محلی غیر از مجموعه دانشگاهی پرداخت.

.

نصرتی با اشاره به استقلال پژوهشگاه از دانشگاه زابل در سال‌های اخیر، اظهار داشت: هدف اصلی همکاری ما در این مدت این بوده است که پژوهشگاه بتواند مسئولیت اجتماعی خود را به نحو احسن ایفا کند. این اقدام در راستای ایده‌ها و نظریاتی است که مقام عالی وزارت تعیین کرده‌اند و تمامی موسسات آموزشی، پژوهشی و دانشگاهی را به سمتی سوق داده‌اند که بتوانند اثرگذاری بیشتری در جامعه داشته باشند.

وی افزود: بر همین اساس، ما برای اولین بار تصمیم گرفتیم که نمایشگاه هفته پژوهش خود را در فیلد محوطه بقیه الله اعظم در زهک برگزار کنیم. هدف از این کار دو وجه اصلی دارد؛ از یک سو دستاوردهای پژوهشی خود را به نمایش می‌گذاریم و از سوی دیگر، این دستاوردها باید یک عینیت در فیلد کار داشته باشند.

رئیس پژوهشگاه زابل در ادامه توضیح داد: در این نمایشگاه، ما برای کسانی که متقاضی بهره‌برداری از این دانش هستند، از جمله دانشجویان، کشاورزان، و دامپروران، توضیحات لازم را ارائه می‌دهیم. پس از آن، از طریق یک سیستم توری‌مانند، آن‌ها را به مزارع کشاورزی، دامپروری یا محل پرورش کیو هدایت می‌کنیم تا بتوانند دستاوردها را از نزدیک ببینند.

نصرتی در پایان با تأکید بر اهمیت پیام این نمایشگاه، گفت: هدف غایی این است که به مردم منطقه سیستان نشان دهیم که با وجود شرایط سخت حاکم بر منطقه، تولید ثروت از طریق به‌کارگیری دانش و پژوهش کاملاً امکان‌پذیر است. این امر می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که درآمدزایی برای مردم منطقه فراهم شده و امید به ماندگاری در سیستان در آن‌ها تقویت شود، شرایط منطقه حاد است و این اقدامات کمک می‌کند تا تاب‌آوری اقتصادی مردم سیستان بالا رفته و به اقتصاد منطقه یاری رساند.

عبدالعلی راهداری، معاونت پژوهشی و فناوری پژوهشگاه زابل در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با تشریح بخش‌های مختلف این نمایشگاه اظهار داشت: علاوه بر غرفه چاپ و نشر، دستاوردهای پژوهشی همکاران ما در قالب طرح‌های تحقیقاتی ارائه شده است.

وی با تأکید بر رویکرد جدید پژوهشگاه در تعامل با جامعه علمی و علاقه‌مندان، افزود: امسال علاوه بر امکان بازدید از نمایشگاه، بازدیدهایی از سایت اصلی پژوهشگاه در چاه‌سلیمی فراهم شده است؛ بازدیدکنندگان می‌توانند از مجتمع‌های تخصصی شامل سایت پرورش شترمرغ، نهالستان، موزه تاریخ طبیعی و مجتمع نگهداری گاو سیستانی بازدید کنند که این امکان در سال‌های گذشته فراهم نبود و فرصت بازدید از قسمت‌های اصلی پژوهشی فراهم شده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه زابل در پاسخ به سؤالی درباره تفاوت دستاوردهای علمی امسال نسبت به سال‌های گذشته، علی‌رغم ثابت بودن تعداد اعضای هیئت علمی، گفت: اگرچه تعداد اعضای علمی ما افزایش نیافته، اما از لحاظ کیفی مقالات و خروجی‌های پژوهشگاه تغییر چشمگیری داشته‌ایم.

راهداری ادامه داد: در سنوات گذشته، بیشتر شاهد مقالات علمی-پژوهشی بودیم، اما هرچه به امروز نزدیک می‌شویم، تعداد مقالات بین‌المللی در مجلات Q1 و Scopus افزایش پیدا کرده است. ما از لحاظ کمی در همان رنج سال‌های قبل هستیم، اما از لحاظ کیفی به سمت مقالات بین‌المللی و طرح‌هایی با ارزش کیفی بالاتر حرکت کرده‌ایم که بیشتر در راستای حل مشکلات بومی منطقه سیستان تعریف می‌شوند.

وی در خصوص مهم‌ترین دستاوردهایی که مستقیماً به رفع چالش‌های منطقه کمک کرده است، به طراحی و معرفی گلخانه‌های نوین اشاره کرد: همکاران ما در پژوهشگاه، الگوی جدیدی از گلخانه‌داری را طراحی و معرفی کرده‌اند که مصرف آب را تا هفتاد درصد کاهش می‌دهد.

راهداری تأکید کرد: با اجرای این الگو، بسیاری از افراد متقاضی می‌توانند گلخانه‌هایی با مصرف آب کم و بازدهی بالا در شرایط فعلی منطقه سیستان به بهره‌برداری برسانند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه زابل در پایان خاطرنشان کرد که معرفی گونه‌های گیاهی و جانوری متناسب با شرایط منطقه سیستان، از جمله سازگار با خشکسالی و کم‌آبی، همچنان یکی از فعالیت‌های مستمر همکاران است که این یافته‌ها به پرورش‌دهندگان، کشاورزان و دستگاه‌های اجرایی متولی معرفی می‌شوند.

محمد فروزنده، رئیس پژوهشکده کشاورزی پژوهشگاه زابل در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در حاشیه مراسم بازگشایی نمایشگاه به تشریح مهم‌ترین پیشرفت‌های این حوزه نسبت به سال گذشته پرداخت.

فروزنده با اشاره به زیرساخت‌های مناسب فراهم‌شده در سال‌های گذشته، اظهار داشت: همکاران هیئت علمی و محققین پژوهشکده به این سمت پیش می‌روند که تولیدات خود را کیفی‌سازی و تجاری‌سازی کنیم.

وی یکی از اقدامات کلیدی در راستای رسالت اجتماعی و تجاری‌سازی پژوهشگاه در سال گذشته را تنوع‌بخشی به الگوی کشت محصولات گلخانه‌ای عنوان کرد و گفت: از جمله این اقدامات، تولید انواع علوفه در شرایط هیدروپونیک است که مصرف آب بسیار پایینی در مقایسه با کشت فضای باز دارد. سازه گلخانه این امکان را فراهم می‌کند که در طول 365 روز سال زیر کشت رفته و بتواند تولید علوفه مورد نیاز دامپروری منطقه را تأمین کند.

رئیس پژوهشکده کشاورزی پژوهشگاه زابل در پاسخ به سوال خبرنگار درباره فواید دستاوردهای پژوهشی برای منطقه، فروزنده به پروژه گیاه دارویی کاپاریس اشاره کرد و توضیح داد: کاپاریس یک گونه چندمنظوره است؛ از یک سو به عنوان گیاهی است که در مسیر ریزگردها می‌تواند به عنوان تثبیت‌کننده شن مورد استفاده قرار گیرد.

وی در خصوص فرآیند تولید نهال این گونه ارزشمند ادامه داد: ما در طرح مسئله محوری که توسط همکاران بنده ارائه شد، توانستیم به وسیله تیمارهای مختلف هورمونی، درصد جوانه‌زنی بذری را که در شرایط طبیعی بسیار پایین است، تا حد قابل قبولی بالا ببریم.

رئیس پژوهشکده کشاورزی پژوهشگاه زابل در پایان تأکید کرد: ما اکنون به عنوان یکی از تولیدکنندگان مطرح گیاه کاپاریس در کشور آمادگی داریم نهال خود را ارائه دهیم و خدمات تولید نهال کاپاریس را به سازمان‌های مختلف متولی در بحث بیابان‌زدایی ارائه دهیم.

غلامرضا زابلی، رئیس پژوهشکده دام‌های خاص پژوهشگاه زابل نیز در گفت‌وگو با تسنیم ضمن تبریک هفته پژوهش اظهار داشت: پژوهشگاه زابل شامل سه پژوهشکده «کشاورزی»، «تالاب هامون» و «دام‌های خاص» است که مأموریت‌های متعدد پژوهشی و توسعه‌ای را دنبال می‌کنند.

وی با اشاره به وظایف چهارگانه پژوهشکده دام‌های خاص گفت: نخستین مأموریت این پژوهشکده حفظ و صیانت از اصالت ژنتیکی دام و طیور بومی منطقه سیستان است. منطقه سیستان که در گذشته از غنی‌ترین اکوسیستم‌های زیستی کشور به‌شمار می‌رفت، امروز به‌دلیل خشکسالی‌های پیاپی با خطر از بین رفتن ذخایر ژنتیکی دام‌های بومی روبه‌روست. در این راستا، پژوهشکده دام‌های خاص با جمع‌آوری و نگهداری نژادهای اصیل مانند گاو سیستانی، بز سیستانی، گوسفند سیستانی و مرغ خزک سیستان، مطالعات و تحقیقات لازم را برای حفظ و تکثیر آن‌ها انجام می‌دهد.

زابلی افزود: دومین مأموریت ما توسعه پرورش شترمرغ به‌عنوان الگویی اشتغال‌زا و سازگار با اقلیم خشک منطقه است. شترمرغ پرنده‌ای مقاوم در برابر بیماری‌ها و نوسانات محیطی است و هزینه پرورش پایینی دارد، به همین دلیل مورد توجه ما قرار گرفته است. هم‌اکنون بزرگ‌ترین مزرعه پرورش شترمرغ استان در پژوهشکده‌ دام‌های خاص زابل فعالیت دارد و علاوه بر تولید، اهداف تحقیقاتی و آموزشی نیز در آن دنبال می‌شود.

رئیس پژوهشکده دام‌های خاص پژوهشگاه زابل ادامه داد: سومین مأموریت ما حفاظت از حیات‌وحش منطقه و فعالیت در زمینه محیط‌زیست است. در باغ‌وحش وابسته به این پژوهشکده بالغ بر 45 گونه پستاندار، پرنده و خزنده نگهداری می‌شود و با همکاری اداره محیط‌زیست برای حفظ و تکثیر گونه‌های در خطر انقراض تلاش می‌کنیم. افزون بر این، پژوهشکده دام‌های خاص تنها باغ‌وحش و موزه تاریخ طبیعی جنوب شرق کشور را در اختیار دارد که با نگهداری بیش از 120 نمونه تاکسیدرمی، امکان آشنایی دانش‌آموزان و پژوهشگران با تنوع زیستی منطقه را فراهم کرده است.

وی خاطرنشان کرد: چهارمین و مهم‌ترین مأموریت پژوهشکده، تولید ایده برای توسعه پایدار منطقه و ایجاد اشتغال است. در این راستا، پژوهشکده با معرفی مرغ شاخ‌دار یا مرغ گینه به‌عنوان پرنده‌ای مقاوم و پربازده، توانسته حدود 25 مزرعه ترویجی در منطقه ایجاد کند که علاوه بر تأمین پروتئین مورد نیاز، موجب درآمدزایی برای روستاییان شده است.

زابلی در پایان به برخی طرح‌های تحقیقاتی پژوهشکده دام‌های خاص اشاره کرد و گفت: در حال حاضر مطالعاتی در زمینه بررسی سن، وزن تخم، ترکیب خانوادگی و تأثیر آن بر راندمان تخم‌گذاری و جوجه‌آوری شترمرغ انجام می‌دهیم. هدف ما حرکت بر مرزهای علم و تبدیل یافته‌های پژوهشی به راهکارهای عملی برای توسعه منطقه است.

احسان الهی مقدم، کارشناس پژوهشکده کشاورزی پژوهشگاه زابل در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم به تشریح مهم‌ترین پروژه‌های محقق شده در راستای مقابله با چالش‌های اقلیمی منطقه پرداخت.

الهی مقدم با اشاره به شرایط سخت آب و هوایی سیستان شامل تنش‌های سرما، گرما و شوری خاک، اظهار داشت: با توجه به تجربه سال‌های سخت مانند 1401 و 1402 که بالای 50 روز دمای بسیار بالا را تجربه کردیم، گیاهانی که تاب‌آوری نداشتند، حذف شدند. یکی از گیاهانی که امسال بر روی آن کار کردیم، کاکتوس اپونتیا بوده است.

وی افزود: این کاکتوس واقعاً در شرایط آب و هوایی سیستان، هم در فضای باز میوه می‌دهد و هم تاب‌آوری بالایی دارد. این گیاه نیاز آبی کمی داشته و حتی می‌تواند در شرایط سرمای آذرماه نیز میوه دهد. میوه این کاکتوس ارزش دارویی بالایی داشته، آنتی‌اکسیدان آن زیاد است و قیمت بالایی نیز در بازار آزاد دارد.

کارشناس پژوهشکده کشاورزی زابل به فعالیت‌های این مجموعه در حوزه فضای سبز اشاره کرد و گفت: تلاش کردیم برای ادارات، شهرداری‌ها و منابع طبیعی نهال‌هایی تولید کنیم که بتوانند تحولی در منطقه سیستان ایجاد کنند. از جمله این فعالیت‌ها، تولید نهال زیتون است که ما ارقامی سازگار مانند آربکین و آربوس را در دست کار داریم. این ارقام در مدت زمان کوتاه دو تا سه سال به بار می‌نشینند و تحمل گرما و سرمای منطقه را دارند و در شرایط منطقه تست شده‌اند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این طرح، امکان آبیاری درخت زیتون با پساب تصفیه‌شده است.

الهی مقدم توضیح داد: ما نمونه‌ای در بیمارستان زهک داریم که درختان زیتون با پساب تصفیه‌شده آبیاری می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی درخت قرآنی زیتون این است که فلزات سنگین و آلاینده‌هایی که در آب وجود دارد را به داخل برگ منتقل می‌کند، اما به میوه منتقل نمی‌کند؛ به همین دلیل میوه آن کاملاً قابل استفاده است و این موضوع از نظر علمی نیز تأیید شده است.

وی در پایان با تأکید بر اهمیت این پژوهش‌ها در شرایط کم‌آبی تصریح کرد: در شرایط فعلی کمبود آب، این درختان تحمل شوری آب تا حدود 4000 تا 8000 EC هدایت الکتریکی را دارند، اگرچه بالاتر از 4000 میوه کمتری تولید می‌کنند، اما تحمل لازم برای فضای سبز شهری و کمربند سبز را دارند و با آب تصفیه‌شده فاضلاب سازگار هستند.

روح‌الله جهانتیغ، فرماندار شهرستان زهک در حاشیه بازدید از نمایشگاه به خبرنگار تسنیم گفت: اقدامات ارزنده‌ای در حوزه پژوهش توسط پژوهشگاه زابل انجام شده که شایسته تقدیر است، اما آنچه اهمیت بیشتری دارد، مشاهده نتایج این پژوهش‌ها در اجتماع و بهره‌مندی مردم از دستاوردهای علمی است.

وی افزود: آنچه امروز در حوزه نمایشگاهی اتفاق افتاد، گام مؤثری در جهت تحقق رسالت اصلی پژوهشگاه است؛ یعنی رساندن دستاوردهای پژوهشی به میدان عمل و ایجاد تغییرات ملموس در بخش‌های مختلف کشاورزی، دامپروری و سایر حوزه‌های علمی مورد نیاز منطقه.

جهانتیغ با اشاره به برخی دستاوردهای پژوهشگاه گفت: در زمینه گلخانه‌ها، تغییر الگوهای کشت و پرورش دام‌ها، اقدامات خوبی انجام شده است. از جمله پتانسیل‌های شاخص منطقه، پرورش شترمرغ است که با تحقیقات انجام‌شده، نتایج مطلوبی به‌دست آمده و باید این دستاوردها در میدان کاربردی شود تا مردم بهره‌مند شوند.

فرماندار زهک همچنین با تأکید بر اهمیت تولید و توسعه گیاهان دارویی در منطقه اظهار کرد: پژوهشگاه زابل در این زمینه نیز فعالیت‌های مؤثری داشته که می‌تواند در افزایش تاب‌آوری جامعه و بهبود معیشت و درآمد مردم نقش بسزایی ایفا کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: پژوهشگاه زابل با ظرفیت علمی و انسانی موجود می‌تواند به‌عنوان حلقه ارتباطی میان علم و عمل، زمینه‌ساز توسعه پایدار در شهرستان‌های منطقه سیستان باشد.

حجت‌الاسلام حیدرعلی راشکی امام جمعه شهرستان زهک نیز در بازدید از نمایشگاه ضمن تقدیر از تلاش‌های پژوهشگران، فعالیت‌ آنان را در راستای حفظ و احیای گونه‌های بومی منطقه سیستان «بسیار ارزشمند» توصیف کرد.

وی گفت: در پژوهشگاه کارهای بسیار خوبی صورت گرفته، به‌ویژه در زمینه گیاهان بومی که قابلیت سازگاری با اقلیم خشک سیستان را دارند؛ از جمله گیاهان زینتی و میوه‌ای نظیر زیتون و دیگر گونه‌های مقاوم به شرایط اقلیمی.

امام جمعه زهک با اشاره به گیاه «کاپاریس» به عنوان یکی از دستاوردهای قابل توجه این پژوهشگاه افزود: این گیاه به‌صورت طبیعی وحشی بوده و قابلیت تکثیر نداشته، اما پژوهشگران توانسته‌اند شرایطی فراهم کنند تا امکان تکثیر آن وجود داشته باشد. گیاه کاپاریس تنها در مرحله ابتدایی کاشت نیاز اندکی به آب دارد و پس از آن بدون آبیاری به رشد خود ادامه می‌دهد، ویژگی‌ مهمی که آن را کاملاً سازگار با زیست‌بوم منطقه سیستان می‌کند.

حجت‌الاسلام راشکی ادامه داد: اگر همکاری میان پژوهشگاه زابل، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی تقویت شود، این گیاه می‌تواند راهی برای کاهش آثار ریزگردها و احیای فضای سبز در شرایط خشکسالی منطقه باشد.

وی همچنین فعالیت‌های پژوهشگاه در زمینه گونه‌های جانوری بومی را ارزشمند دانست و اظهار داشت: در بخش حیوانات نیز کارهای خوبی انجام شده است؛ از جمله نگهداری دام‌های بومی منطقه همچون گاو سیستانی و مرغ خزک که از نژادهای اصیل این منطقه هستند و باید برای حفظ و تکثیر آن‌ها حمایت جدی شود.

امام جمعه زهک در ادامه خاطر نشان کرد: هرچه ارتباط میان پژوهشگاه و مردم، به‌ویژه روستاییان، دامداران و کشاورزان بیشتر شود، خروجی‌های عملی پژوهش‌ها ملموس‌تر خواهد شد و آثار آن را مردم در زندگی روزمره خود احساس خواهند کرد. در شرایط فعلی خشکسالی، چنین فعالیت‌هایی می‌تواند زمینه‌ساز تحولات مثبتی در منطقه باشد.