شهرستان مرند تحت پوشش کامل نظام ارجاع و پزشک خانواده
طرحی که از 19 سال پیش کلید خورد تا روند درمان مردم نظاممند شود. مسعود پزشکیان در قامت رئیس جمهور و با سبقه پزشکی، وزارت بهداشت و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، این طرح را پروژهای ملی اعلام کرده است.
اینک با پیش رفتن گامهای اجرایی جدید در این طرح، شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی یکی از نقاط پایلوت انتخاب شده است.
پوشش 95 درصدی خدمات دولتی بهداشت و درمان
کوروش اعتماد، سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت درباره اینکه روند اجرای پزشکی خانواده در کشور در دوره جدید چگونه بوده است، میگوید: برنامه پزشکی خانواده در یک فرآیند طولانی به ثمر میرسد، موضوعی که در اغلب کشورها دو تا سه دهه طول کشیده است. فرآیند پزشکی خانواده علاوه بر اینکه به تکمیل و بهروزرسانی زیرساختها نیاز دارد، نیازمند تغییر رفتار مردم هم هست. زیرساخت یعنی تعداد خانههای بهداشت، مراکز خدمات بهداشت درمانی، تجهیزات، خودرو، نرمافزار، اینترنت، منابع انسانی، منابع مالی و غیره که برای تأمین این موارد باید دوره زمانی مورد نیاز سپری شود.
وی افزود: تغییر دوم رفتار مردم است، یعنی ارائه کننده خدمت و گیرنده آن که مردم هستند باید با شیوه جدید ارائه خدمات درمانی و مراقبتی همسو شوند.گیرنده خدمت به جای اینکه برای هر بیماری و مشکلی به پزشک متخصص مراجعه کند، در قالب پزشکی خانواده نمیتواند چنین کاری انجام بدهد. پزشک، مراقبت سلامت یا بهورز فرد را براساس مشکلی که دارد و راهنمایی بالینی موجود، هدایت میکنند که چه زمانی نزد پزشک یا کدام متخصص برود. این تغییر رفتار زمانبر است و یکی از مشکلاتی که داریم در این بخش است.
سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت با بیان اینکه نظام شبکه بهداشت ما در سطح یک پوشش بالای 95 درصد دارد، میگوید: همه مردم در سطح یک دسترسی خوبی به خدمات سلامت دارند. از شهریور تاکنون دو اتفاق مهم در این برنامه رخ داده است. اول آن که نظام شبکه یعنی سطح یک که بیماران را طبق بسته های خدمت در صورت ضرورت به سطح دو و سه خدمات تخصصی، سرپایی و بستری ارجاع میدهند، به هم وصل شدهاند. همچنین معاونت درمان که ارائه دهنده خدمات سطح 2 و 3 بوده، سهمیه مشخصی برای ارجاعات سطح یک در نظر گرفته است. به این شکل که بیماران ما نشانه دار میشوند و نوبت ویژه میگیرند. یک ایستگاه ارجاع در مراکز دایر شده است تا زمانی که بیماران ارجاعی از سطح یک به بیمارستانها و کلینیکها مراجعه میکنند، آنها را راهنمایی کرده تا مردم خدمات مورد نیاز را بدون مشکل دریافت کنند.
اعتماد با بیان اینکه تکمیل و اتصال زیرساخت الکترونیک نکته بعدی اقدامات این چندماه است، توضیح داد: اتصال زیرساخت الکترونیک از پروندههای سطح یک در حوزه بهداشت برای نوبتگیری و نوبتدهی در سطح 2 و همچنین دریافت اقدامات سرپایی انجام شده در این سطح که شامل نوشتن نسخه، آزمایشها و پاراکلینیک است، باعث شد این چرخه ارجاع تکمیل شود. اما بعد از شهریورماه زیرساختهایی که عملیاتی شد، ابلاغ و مورد بهره برداری قرار گرفت.
مرند در جمع 5 شهرستان پایلوت
وی گفت: در فاز اول از هر دانشگاه علوم پزشکی یعنی 64 دانشگاهی که داریم، یک شهرستان برای اجرای این چرخه و کامل شدن آن معرفی شده است. حالا در این 64 شهرستان، شهرها و روستاهای زیر 20 هزار نفر تحت پوشش کامل این طرح قرار گرفتهاند. مردم این مناطق در صورت صلاح دید تیم سلامت سطح یک، میتوانند در سطح دو نوبتگیری داشته باشند. حالا از این 64 شهر 5 شهرستان به صورت منتخب علاوه بر روستاها و شهرهای زیر 20 هزارنفر؛ کل جمعیت شهری مشمول این فرآیند شده اند. این شهرها شامل شهرستان خدابنده در استان زنجان، شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی، شهرستان آق قلا در استان گلستان، شهرستان قائم در استان خراسان جنوبی و شهرستان بابل در استان مازندران است که تمام مردم شهرستان تحت این نظام درمانی قرار گرفتهاند.
سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت با بیان اینکه طی این چهارماه گذشته مردم ما در این شهرها، از یک نظام ارجاع کامل در قالب پزشکی خانواده بهرهمند شدهاند، میگوید: در این شهرها نیازهای سطح یک و سطح دو در حوزه سلامت در یک چرخه کامل برآورده میشود. در خواست ما از حوزه درمان برای ظرفیت پذیرش در بیمارستانها حدود 30 درصد است و اکنون در کلینیکهای سرپایی این ظرفیت عملیاتی شده است.
اعتماد با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود 6 میلیون نفر از مردم ایران تحت پوشش تمام و کمال برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع در سطح یک و دو هستند، گفت: از این 64 دانشگاه علوم پزشکی در جمعیت روستایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر، نزدیک به شش میلیون نفر از خدمات پزشکی خانواده و نظام ارجاع استفاده میکنند. از این 6 میلیون نفر حدود یک میلیون و 200 هزار نفر در این پنج شهر از مردم روستا و شهر هستند.
نظام ارجاع در تبریز هم برقرار است
وی در مورد پوشش کامل همه مردم در نظام ارجاع توضیح داد: اگر میگویم 6 میلیون نفر تحت پوشش قرار گرفته اند، به این معنی نیست که در دیگر شهرهای کشور این فرآیند وجود ندارد، در حال حاضر نظام ارجاع در کلان شهرهای تهران، اصفهان و تبریز هم برقرار است، اما ساز و کار نظارت و اجرای برنامه را کمی با ملاحظه و انعطاف پیش میبریم، چون میخواهیم بدانیم آمادگی سیستم وزارت بهداشت برای اجرا چقدر است. در حال حاضر در کلانشهرهای ما هم ارجاع وجود دارد تا افراد به شکل سیستمی به مراکز درمانی منتقل شوند، اما ممکن است پاسخگوی همه ارجاعات نباشد. اینکه بخواهیم تضمین کنیم این طرح به شکل کامل انجام شود، به دو نکته بستگی دارد. اول آن که باید ببینیم برای اجرای کامل در این 64 شهر منابعی که دولت در سال جاری تعهد کرده، چند درصد تخصیص پیدا میکند. دوم آن که در بخش زیرساختی نیروی انسانی متخصص را به چه شکل تکمیل میکنند.
سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت توضیح داد: بنا داریم در گام های حساب شده به این 64 شهر در هر دانشگاه شهرهای جدید اضافه شود. از آنجایی که هر دانشگاه یک شهر را آزمایش کرده است، تسریع آن به شهرهای دیگر قطعاً سریعتر اتفاق خواهد افتاد.
اعتماد در مورد کاهش هزینههای درمان در مسیر پزشکی خانواده و نظام ارجاع هم توضیح میدهد: براساس مصوبه دولت در قالب نظام ارجاع هزینه ویزیت سرپایی در بخش یک و دو 15 درصد تعرفه خدمات دولتی است. مثلاً فردی در قالب نظام ارجاع به پزشک عمومی یا متخصص مراجعه کند، اگر هزینه ویزیت در بخش دولتی 100 هزار تومان است، بیمار 15 هزار تومان پرداخت میکند. اما اگر خارج از نظام ارجاع برای ویزیت مراجعه کند، فرد باید 15 درصد تعرفه خصوصی و مابه التفاوت را بپردازد. یعنی اگر ویزیت متخصصی در مراکز دولتی 100 هزار تومان است و در بخش خصوصی 200 هزار تومان، وقتی فرد خارج از نظام ارجاع مراجعه کند، 115 هزار تومان باید برای ویزیت پرداخت کند. همین روش پرداختی برای دیگر خدمات مثل دارو، آزمایشها و بستری هم محاسبه میشود. به همین دلیل افراد با قرارگیری در نظام ارجاع، هزینه بسیار اندکی برای دریافت خدمات درمانی پرداخت میکنند.