یادداشت| نقش راهبردی زنان در توسعه پایدار گردشگری ایران

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از ساری، یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که در سال‌های اخیر حضور زنان در آن تاثیری تعیین کننده داشته، صنعت گردشگری است، صنعتی که به دلیل ماهیت فرهنگی – اجتماعی و وابستگی عمیق به مهارت‌های انسانی، بدون مشارکت موثر زنان امکان رشد و پویایی پایدار نداشته و نخواهد داشت.

جایگاه زنان در زنجیره ارزش گردشگری

صنعت گردشگری مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم پیوسته در زنجیره ارزش است؛ از برنامه‌ریزی و مدیریت، تا ارائه خدمات اقامتی، پذیرایی، تولید محتوای فرهنگی، صنایع دستی، روایتگری، پشتیبانی و بازاریابی. بررسی‌های میدانی و آماری در کشور نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از این زنجیره، مستقیم یا غیر مستقیم توسط زنان اداره، مدیریت یا پشتیبانی می‌شود.

زنان در حوزه‌هایی چون: مدیریت و راهبری اقامتگاه‌های بوم گردی، هتل داری و پذیرش، آشپزی، شیرینی‌پزی و خدمات غذایی محلی، بازاریابی، مدیریت سفر و تورگردانی، مدیریت شرکت‌های خدمات سیاحتی، روایتگری فرهنگی، آیینی و تاریخی، و حتی مدیریت کلان گردشگری و سیاستگذاری‌های استانی و ملی نقش پررنگ و تعیین کننده دارند. این نقش، صرفا یک مشارکت اقتصادی نیست، بلکه ترکیبی از حفظ میراث فرهنگی، ارتقای کیفیت خدمات، تقویت سرمایه اجتماعی، توسعه جامعه محور و پایداری اقتصادی است.

نقش زنان در توسعه گردشگری روستایی و بوم گردی

بخش بوم گردی و گردشگری روستایی، یکی از مهم‌ترین عرصه‌های حضور زنان ایرانی است. در بسیاری از استان‌های کشور به ویژه استان‌های گردشگری پذیری مانند مازندران، زنان ستون اصلی مدیریت اقامتگاه‌های بوم گردی و ارائه خدمات محلی محسوب می‌شوند.

فعالیت‌هایی نظیر مدیریت اقامتگاه‌ها، پخت غذاهای بومی، تولید محصولات محلی و صنایع دستی، روایتگری آداب و رسوم،همچنین طراحی تجربه گردشگر توسط زنان انجام می‌شود و این امر، توازن اقتصادی خانواده، احیای هویت محلی و پایداری کسب و کارهای خرد روستایی را ممکن می‌سازد. بدون این ظرفیت عظیم، گردشگری روستایی به عنوان یکی از پیشران‌های مهم توسعه پایدار عملاً قابل تحقق نیست.

زنان بازیگران کلیدی در ارتقای کیفیت خدمات گردشگری

گردشگری صنعتی مبتنی بر تجربه و رضایتمندی است. حضور زنان در حوزه‌هایی مانند پذیرش، هتلداری، راهنمای گردشگری، خدمات سیاحتی، خدمات غذایی و صنایع دستی موجب شکل‌گیری تجربه انسانی‌تر، دقیق تر و حرفه‌ای تر برای گردشگران داخلی و خارجی می‌شود. تجربه نشان داده است در واحدهایی که زنان در ارائه خدمات سهم بیشتری دارند، شاخص رضایتمندی گردشگران به طور معناداری افزایش می‌یابد.

این مسئله تنها یک واقعیت اجتماعی نیست، بلکه یک شاخص اقتصادی به شمار می‌رود، زیرا کیفیت خدمات در نهایت به افزایش سهم بازار، توسعه برند مقصد، تکرار سفر و ارتقای درآمد گردشگری منجر می‌شود.

حضور موثر زنان در مدیریت گردشگری

د ر سال‌های اخیر رشد قابل توجهی در حضور زنان در رده‌های مدیریتی گردشگری کشور مشاهده می‌شود. این حضور علاوه بر بازتابی از توانمندی فردی آنان، به بهبود سیاستگذاری‌ها، ارتقای رویکردهای اجتماعی – فرهنگی و تقویت ابعاد انسانی توسعه گردشگری منجر شده است.

زنان در مدیریت گردشگری، با بهره‌گیری از نگاه چند بعدی، رویکردی مشارکتی و توجه به نیازهای ذینفعان محلی، الگوهای نوینی از توسعه پایدار ارائه می‌کنند که برای آینده این صنعت حیاتی است.

ضرورت تقویت حمایت‌های نهادی از زنان فعال در گردشگری

برای استمرار و گسترش نقش آفرینی زنان در گردشگری، نیازمند سیاست‌های حمایتی منسجم و هدفمند و پایدار هستیم. مهم‌ترین محورهای این حمایت عبارتند از: فراهم سازی دسترسی زنان به تسهیلات مالی، اعتباری و سرمایه‌گذاری، ایجاد فرصت‌های آموزشی پیشرفته در حوزه مدیریت گردشگری، دیجیتال مارکتینگ، استانداردسازی خدمات و توسعه کسب و کار، تقویت نظام‌های حمایتی برای مشاغل خانگی و خرد، و… این اقدامات می‌تواند منجر به افزایش سهم زنان در اقتصاد گردشگری، گسترش عدالت اجتماعی، تقویت کیفیت خدمات و توسعه پایدار مقاصد گردشگری شود.

کلام آخر اینکه، صنعت گردشگری بدون مشارکت زنان، فاقد روح انسانی، هویت فرهنگی و پویایی توسعه‌ای است. امروز زنان نه تنها در سطح اجرا، بلکه در سطوح مدیریت سیاستگذاری و راهبری گردشگری نقش آفرینانی موثر و توانمند هستند.

میلاد حضرت فاطمه زهرا (س)و روز زن و مادر، فرصتی برای پاسداشت این نقش راهبردی و تاکید بر ضرورت تقویت حضور زنان در تمامی عرصه‌های صنعت گردشگری است؛ حضوری که آینده اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گردشگری ایران به آن وابسته است.

مهران حسنی پژوهشگر و تحلیلگر سیاست‌های توسعه گردشگری و عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران