راز عنکبوت یخی اروپا: کشف فوران آب شور در قمر مشتری

به گزارش بخش اقتصاد وبانگاه بر اساس داده‌های منتشرشده در ایسنا، یک ساختار عجیب شبیه به عنکبوت روی قمر یخی اروپا در سیاره مشتری، توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. این ساختار که به نام “دامهان آلا” (به معنای عنکبوت یا دیو دیوار به زبان ایرلندی) شناخته می‌شود، ممکن است نشان‌دهنده محل فوران آب شور از میان پوسته‌ی یخی این قمر باشد.

بر اساس گزارش اسپیس، فضاپیمای گالیله ناسا، که مأموریت آن در سال 2003 به پایان رسید، این ویژگی منحصربه‌فرد را در دهانه مانانان قمر اروپا مشاهده کرد. این الگوی ستاره‌مانند اولین بار در تصاویر گرفته شده توسط این فضاپیما در اواخر دهه 1990 ظاهر شد. به گفته کالج ترینیتی دوبلین، دانشمندان اکنون در حال بررسی جزئیات چگونگی شکل‌گیری آن هستند.

این عوارض عنکبوت‌مانند، شامل برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌های شاخه‌داری هستند که شبیه به “ستاره‌های دریاچه‌” روی زمین هستند. ستاره‌های دریاچه‌، الگوهای ظریف و دندریتی هستند که با جریان آب ذوب‌شده در برف و یخ ایجاد می‌شوند. این شباهت به همراه مشاهدات میدانی، بررسی‌های آزمایشگاهی و مدل‌سازی رایانه‌ای نشان می‌دهد که عوارض دامهان آلا ممکن است در اثر فوران آب شور در زیر یخ‌های این قمر شکل گرفته باشند. این موضوع می‌تواند سرنخ‌هایی درباره آب مایع زیرسطحی و پتانسیل وجود حیات در قمر اروپا ارائه دهد.

لورن مک‌کئون، پژوهشگر ارشد این پروژه، می‌گوید: «اهمیت پژوهش ما واقعاً هیجان‌انگیز است. ویژگی‌های سطحی از این دست می‌توانند اطلاعات زیادی را درباره آنچه زیر یخ رخ می‌دهد، به ما بگویند. اگر تعداد بیشتری از آن‌ها را با کاوشگر اروپا کلیپر ببینیم، شاید بتوانند استخرهای محلی آب نمک را زیر سطح نشان دهند.»

روی زمین، ستاره‌های دریاچه‌ زمانی پدیدار می‌شوند که برف روی دریاچه‌های یخ‌زده می‌بارد و سوراخ‌هایی در یخ ایجاد می‌شود که به آب اجازه می‌دهد به سمت بالا جریان یابد و برف‌های اطراف را ذوب کند و با پخش شدن، کانال‌های شعاعی و شاخه‌دار را به وجود بیاورد. چنین الگوهایی در طبیعت رایج هستند و حرکت مایعات و انرژی را روی سطوح گوناگون نشان می‌دهند.

پژوهشگران معتقدند که نسخه اروپا نیز ممکن است به همین شکل تشکیل شده باشد؛ با این تفاوت که مایع در این مورد آب نمک است که پس از برخورد و شکستن پوسته یخی به سمت بالا رانده می‌شود. در شرایط بسیار سرد قمر اروپا، چنین آب نمکی می‌تواند جریان یابد و پیش از یخ زدن در جای خود، پیچک‌های ستاره‌مانندی را ایجاد کند. اگر این فرضیه درست باشد، ویژگی‌هایی مانند دامهان آلا می‌توانند به وجود توده‌های موضعی آب مایع به‌دام‌افتاده در پوسته اروپا اشاره داشته باشد.

تصاویر با وضوح بالاتر از کاوشگر اروپا کلیپر ناسا که قرار است در آوریل 2030 به منظومه مشتری برسد، می‌تواند سرنخ‌های جدیدی را درباره این قمر یخی آشکار کند.

مک‌کئون می‌گوید: «فکر کردن به این که ستاره‌های دریاچه‌ ممکن است نگاهی اجمالی به فرآیندهای رخ‌داده در قمر اروپا و شاید حتی سایر جهان‌های اقیانوسی یخی منظومه شمسی ما به ما بدهند، فوق‌العاده است.»

این پژوهش در Planetary Science Journal به چاپ رسید.