اقتصاد دیجیتال؛ فرصتی برای کاهش محدودیتهای زنان در بازار کار
آذر کفاشپور در همایش طرح ملی «گفتوگوی ملی درباره زنان» که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با اشاره به ولادت حضرت فاطمه زهرا (س)، اظهار داشت: سهم زنان در بخش خدمات، صنایع خلاق و کسبوکارهای فناورانه در منطقه خاورمیانه رو به افزایش است و این روند تنها محدود به کشورهای توسعهیافته نیست.
وی افزود: تمرکز زنان در بخش خدمات شامل خدمات فردی، اجتماعی، آموزشی، پژوهشی و علمی است که تحت تأثیر عوامل اکوسیستم کسبوکار، سیاستها و ساختارهای نهادی شکل گرفته است. محیط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نقش مهمی در فعالیت زنان دارد و اصلاح این محیط برای مشارکت اقتصادی پایدار ضروری است.
کفاشپور با اشاره به شاخصهای جهانی توسعه انسانی بیان کرد: سلامت، میزان مشارکت زنان در تصمیمگیریها و شرایط بهداشتی بارداری، معیارهای اصلی برای ارزیابی توسعه انسانی و مشارکت زنان هستند. در ایران، وضعیت تحصیلی زنان نسبت به کشورهای منطقه مناسب است، اما مشارکت آنها در تصمیمگیریهای کلان و مناصب مدیریتی محدود است و غالبا نقش حمایتی دارند.
این استاد دانشگاه با بررسی وضعیت منطقهای تاکید کرد: کشورهایی مانند امارات، قطر و عربستان با تمرکز بر مشاغل نو و فناوریمحور، زمینه افزایش مشارکت اقتصادی زنان را فراهم کردهاند. در عربستان سعودی، نرخ اشتغال زنان از حدود سه درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته و این روند با سرعت زیادی ادامه دارد.
کفاشپور با استناد به گزارشهای دیدهبان جهانی کارآفرینی افزود: در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، زنان اشتیاق بیشتری به کارآفرینی دارند و کشورهایی مانند ایران، عمان، مصر و مراکش در سرعت ورود زنان به کارآفرینی دیجیتال و مشاغل نوین، وضعیت قابل توجهی دارند. به گزارش بخش اقتصاد وبانگاه بر اساس دادههای منتشرشده در ایسنا،
وی تاکید کرد: اقتصاد دیجیتال محدودیتهای سنتی زنان در بازار کار را کاهش داده و امکان فعالیت بدون وابستگی به مکان و زمان ثابت را فراهم کرده است. این ویژگی نقش کلیدی در افزایش حضور زنان در کسبوکارهای آنلاین و دیجیتال داشته است.
کفاشپور با اشاره به دادههای مرکز آمار ایران اظهار کرد: از مجموع حدود ۴۲ میلیون زن در کشور، نزدیک به ۲۹ میلیون نفر در سن اشتغال قرار دارند. بیشترین سهم اشتغال زنان مربوط به گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال است که ارتباط مستقیمی با فناوری و مشاغل نوین دارند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حوزه کسبوکارهای اینستاگرامی، ۶۴ درصد صاحبان کسبوکار زنان هستند که نشاندهنده نقش پررنگ آنها در اقتصاد پلتفرمی و دیجیتال ایران است. زنان در این فضا حتی از مردان پیشی گرفتهاند و سهم قابل توجهی در بازارهای نوین دیجیتال به دست آوردهاند.
وی با تاکید بر تفاوت بین مشاغل سنتی و نوآورانه گفت: در مشاغل سنتی، نابرابری جنسیتی پررنگتر است، اما در مشاغل نو و فناورانه، جنسیت تاثیر کمتری دارد و فرصت برای زنان افزایش یافته است. این موضوع در حوزههای محتوا، فناوری، طراحی و آموزش دیجیتال مشهود است.
کفاشپور با اشاره به پیشبینیهای بینالمللی گفت: تا سال ۲۰۲۷ حدود ۸۵ میلیون شغل در جهان حذف و ۹۷ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد که عمدتا فناورمحور و نوآورانه است. پیشبینی میشود نزدیک به ۵۰ درصد این مشاغل جدید به زنان اختصاص یابد.
وی افزود: بخش عمده این مشاغل در حوزه فناوری اطلاعات، دادهکاوی، خدمات بهداشتی و سلامت، آموزش مجازی، امنیت سایبری، انرژیهای تجدیدپذیر، مدیریت رسانه و خدمات تخصصی دیجیتال خواهند بود. زنان با تحصیلات بالا و مهارتهای دیجیتال، میتوانند بخش قابل توجهی از این فرصتها را به خود اختصاص دهند.
کفاشپور با اشاره به تغییرات ساختاری در ایران گفت: در گذشته، تنها ۱۳ درصد زنان در جمعیت فعال شاغل حضور داشتند، اما امروز این میزان به بیش از ۲۰ درصد رسیده است و بسیاری از زنان توانستهاند تعادل بین کار و زندگی خانوادگی را نیز حفظ کنند. مشاغل دورکاری و دیجیتال به آنها این امکان را داده که در عین ایفای نقش خانوادگی، فعالیت اقتصادی موثر داشته باشند.
وی با اشاره به مشاغل نوظهور بیان کرد: لیستی از مشاغل جدید در ایران شامل بازاریابی دیجیتال، تدریس آنلاین، تولید محتوا، طراحی وب، بلاگری، مدیریت کمپینهای تبلیغاتی، هوش مصنوعی، بلاکچین، ارزهای دیجیتال و خدمات مرتبط با حیوانات خانگی است. این مشاغل عمدتاً در خانه یا به صورت دورکاری انجام میشوند و باعث افزایش توانمندی و استقلال اقتصادی زنان شدهاند.
کفاش پور افزود: مشاغل دیجیتال به دلیل انعطاف زمانی و مکانی، امکان حفظ تعادل میان نقشهای خانوادگی و شغلی را برای زنان فراهم کردهاند. این مسئله به خصوص برای گروههای سنی ۲۵ تا ۳۵ سال، که بیشترین حضور را در بازار کار دارند، اهمیت ویژهای دارد.
وی با تاکید بر اهمیت اکوسیستم کسبوکار اظهار کرد: موفقیت زنان در بازار کار صرفا به توانمندیهای فردی آنها بستگی ندارد. اکوسیستم شامل تامینکنندگان، مشتریان، رقبا، سازمانهای دولتی، زیرساختها، مؤسسات آموزشی و سرمایهگذاران است و تعامل موثر با این عوامل تعیینکننده موفقیت کسبوکار است.
کفاش پورادامه داد: زنان کارآفرین دو گروه هستند؛ گروهی که خودشان کسبوکار ایجاد میکنند و گروهی که وارد کسبوکارهای موجود میشوند. هر دو گروه تحت تأثیر فرهنگ، هنجارهای اجتماعی، حمایت خانواده و سیاستهای دولت قرار دارند و اکوسیستم کسبوکار باید برای آنها فرصتهای برابر ایجاد کند.
وی خاطرنشان کرد: در ایران، زنان در حوزههای دیجیتال و اجتماعی بیشترین حضور را دارند. بهویژه فعالیت در شبکههای اجتماعی، تولید محتوا، آموزش آنلاین و خدمات خانگی، زمینههای مناسبی برای کسب درآمد و اثرگذاری اقتصادی آنها فراهم کرده است.
کفاش پور افزود: سازمانها و دولتها نیز با ایجاد نشانهایی مانند «دختر دیجیتال» و تشویق زنان فعال در حوزه فناوری، نقش مهمی در تقویت مشارکت اقتصادی زنان ایفا میکنند.
وی ادامه داد: توسعه کارآفرینی زنان نیازمند اصلاح اکوسیستم کسبوکار، ارتقاء سواد دیجیتال، کاهش موانع قانونی و حمایت از مشاغل نوظهور است. با توجه به روند جهانی، سهم زنان در مشاغل فناورانه و دیجیتال رو به افزایش است و این مسیر میتواند نقش مهمی در رشد اقتصادی و توسعه انسانی کشور ایفا کند.
کفاش پور تاکید کرد: زنان ستون اصلی توسعه اقتصادی، خانوادگی و اجتماعی هستند و با تمرکز بر مشاغل نوین و فناوری، میتوانند اثرگذاری بلندمدت بر جامعه و اقتصاد کشور داشته باشند.