مسئله‌یابی حلقه مفقوده پژوهش در ایران است

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم ، پروفسور فرامرز رفیع‌پور، نویسنده و جامعه‌شناس برجسته ایرانی در همایش «تکریم پژوهشگران برتر علوم انسانی اسلامی» که در موسسه امام خمینی (ره) برگزار شد، با گرامیداشت یاد آیت‌الله مصباح یزدی، ایشان را شخصیتی متفکر و کم‌نظیر توصیف کرد و گفت: واژه «کم‌نظیر» نیز به‌درستی گویای وسعت شعاع فکری و عمق اندیشه ایشان نیست. دانش اجتماعی و انسانی آیت‌الله مصباح بسیار گسترده بود و به همین دلیل تمایل داشتند که علوم انسانی بیش از پیش رنگ و بوی حوزوی به خود بگیرد.

وی تأکید کرد: پژوهش، پیش از هر چیز با «مسئله» آغاز می‌شود و هر پژوهش یک مسئله دارد، علل دارد، فرایند دارد و پیامدهایی را به دنبال می‌آورد، اما مهم‌ترین و مرکزی‌ترین عنصر در این چرخه، مسئله است و اگر مسئله درست تشخیص داده نشود، کل فرایند پژوهش بی‌ثمر خواهد بود.

رفیع‌پور با اشاره به تجربه‌های علمی خود در خارج از کشور گفت: در اواخر دهه 60 شمسی، زمانی که به‌تازگی در آلمان به درجه پروفسوری رسیده بودم، به آمریکا دعوت شدم و یک سال در دانشگاه ویسکانسین – مدیسون حضور داشتم؛ دانشگاهی که در زمره پنج دانشگاه برتر آمریکا قرار دارد و مهم‌ترین دغدغه من در آنجا این بود که ببینم پژوهشگران آن‌ها چه مسئله‌ای را دنبال می‌کنند. آنچه به‌روشنی مشاهده می‌شد این بود که تمرکز اصلی پژوهش‌ها بر حال و آینده بود . بودجه‌های تحقیقاتی عمدتاً به پژوهش‌هایی اختصاص می‌یافت که بتواند برای آینده راه‌حل ارائه دهد، نه صرفاً پرداختن به گذشته.

وی افزود: در ایران، به‌ویژه با گسترش بی‌رویه دانشگاه‌ها پس از سال 1368 و افزایش مقاطع تحصیلات تکمیلی، مسئله‌یابی به حاشیه رانده شد و بسیاری از پایان‌نامه‌ها فاقد مسئله‌ای هستند که بتواند مشکلی از کشور را حل کند یا برای آینده راهگشا باشد و در برخی موارد، دانشجو صرفاً به دنبال مدرک است و استاد نیز انگیزه‌ای فراتر از امور روزمره ندارد؛ پدیده‌ای که در علم به آن « تولید درون‌گروهی » یا نوعی رکود علمی گفته می‌شود و مانع پیشرفت واقعی دانش است.

این جامعه‌شناس با انتقاد از وضعیت کنونی دانشگاه‌ها تصریح کرد : نتیجه بررسی‌های من نشان می‌دهد که تنها درصد اندکی از دانشگاهیان توانایی حل مسائل واقعی را دارند و بسیاری از اساتید به تدریس جزوه‌هایی عادت کرده‌اند که سال‌ها بدون تغییر تکرار می‌شود و اگر از آن‌ها درباره یک مسئله واقعی جامعه سؤال شود، همان مطالب کلی و نظری را بازگو می‌کنند، بی‌آنکه راه‌حلی عملی ارائه دهند.

رفیع‌پور با تأکید بر نقش علوم انسانی در شرایط کنونی کشور گفت : پس از جنگ تحمیلی و نیز درگیری‌های منطقه‌ای اخیر، دشمنان ایران مسیر جنگ فرهنگی و اجتماعی را در پیش گرفته‌اند و هدف اصلی این جنگ، نظام ارزشی جامعه است؛ ارزشی که اگر تضعیف شود، بنیان‌های اجتماعی نیز به‌سرعت فرو می‌ریزد و در چنین شرایطی، علوم انسانی و به‌ویژه جامعه‌شناسی باید در خط مقدم تحلیل، مسئله‌یابی و ارائه راه‌حل قرار گیرد.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد: مؤسسه امام خمینی (ره) و مجموعه‌هایی از این دست، که علوم انسانی را با نگاه عمیق دینی و اجتماعی دنبال می‌کنند، بتوانند الگوی جدیدی از پژوهش مسئله‌محور و آینده‌نگر ارائه دهند؛ الگویی که به جای انباشت پایان‌نامه و مقاله، به حل مسائل واقعی جامعه ایرانی بینجامد و نقش خود را در صیانت از هویت فرهنگی و ارزشی کشور به‌درستی ایفا کند.