هشدار درباره بحران آبی در ایران: مصرف ۸۰ درصدی منابع تجدیدپذیر
به گزارش بخش اقتصاد وبانگاه بر اساس دادههای منتشرشده در ایسنا، سعید جمالی، مدیر دفتر پژوهش و مدیریت دانش شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، با اشاره به خشکسالی بیسابقه در کشور گفت: تفاوت شرایط کنونی با دهههای گذشته، تداوم خشکسالی است.
وی افزود: در گذشته، سازهها و تأسیساتی برای افزایش پایداری منابع آبی طراحی و اجرا شدند که اغلب موفق بودند، اما وقتی کشور پنج تا شش سال متوالی درگیر خشکسالی میشود، حتی بهترین تجهیزات نیز قادر به تأمین نیازها نخواهند بود.
جمالی با بیان اینکه منابع آبی کشور محدود و مصارف بسیار بالاست، اظهار داشت: رویکرد حاکمیتی در اغلب دورههای تاریخی، بهویژه در دوره معاصر، تمرکز بر مدیریت منابع بوده است؛ یعنی ذخیرهسازی آبهای سطحی از طریق سدسازی و برداشت از منابع زیرزمینی با استفاده از چاهها. در حالی که در بسیاری از کشورها، همزمان با مدیریت منابع، کنترل مصرف نیز بهطور جدی دنبال میشود.
وی با تأکید بر رویکردهای عدالتمحور در سالهای گذشته، گفت: تلاش شده آب در دسترس همه قرار گیرد، اما از ابزارهای حاکمیتی برای کنترل مصرف غفلت شده است. این ابزارها شامل آموزش و پرورش، فرهنگسازی عمومی و ابزارهای قیمتی میشود. بنابراین، وقتی آب شهری و کشاورزی با قیمت بسیار پایین عرضه میشود، انگیزهای برای مدیریت مصرف باقی نمیماند.
جمالی ادامه داد: برای تولید محصولات خشک کشاورزی، آب بسیاری مصرف میشود که نسبت به استانداردهای جهانی بیشتر است و این روند به معنای ارزان بودن آب است و کشاورز به دنبال روشهای نوین کشاورزی نمیرود. از سوی دیگر، سرانه مصرف آب ایرانی در بخش شهری همانند کشورهایی است که آب زیادی دارند.
مدیر دفتر پژوهش و مدیریت دانش شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به دو شاخص اصلی سرانه منابع آب تجدیدپذیر و سرانه مصرف آب، گفت: نسبت این دو شاخص نشان میدهد چه سهمی از منابع تجدیدپذیر مصرف میشود. این عدد در ایران به بیش از ۸۰ درصد رسیده، در حالی که استاندارد جهانی حدود ۴۰ درصد است. رسیدن به اعداد ۸۰ تا ۹۰ درصد به معنای ورود به مرز بحران است و نشان میدهد با کاهش بارش، کشور دچار چالش میشود. به عبارتی این وضعیت نوعی خشکسالی القایی است که خودمان آن را تشدید کردهایم.
جمالی با بیان اینکه خشکسالی دستهبندیهای متعددی دارد، تصریح کرد: خشکسالی هواشناسی با کاهش بارشها، خشکسالی هیدرولوژیکی با کاهش روانآبها، خشکسالی کشاورزی با کم شدن محصولات کشاورزی و خشکسالی اجتماعی رخ میدهد که جامعه متوجه اتفاقی که رخ داده میشود و ما اکنون در مرحله آخر قرار داریم. در این زمان تمرکز اصلی باید بر مدیریت مصرف باشد و موثرترین اقدام آموزش و فرهنگسازی است.
وی در پاسخ به سوالی درباره نقش فناوریهای نوین در این حوزه گفت: فناوریهایی مانند هوش مصنوعی، سامانههای پایش، کنترل و نظارت ابزارهای بسیار خوبی هستند، اما مسئله اصلی بستر استفاده از آنهاست. ما نمیتوانیم دانش را صرفاً وارد کنیم بدون آنکه زمینه فرهنگی، اجتماعی و اجرایی آن فراهم باشد. لازم است هم به علم روز دنیا اشراف داشته باشیم، هم ویژگیهای جامعه خود را بشناسیم و در نهایت این دانش را متناسب با نیازهای کشور بومیسازی کنیم.