۱۵ سال از هدفمندی یارانهها گذشت؛ چرا وضعیت معیشتی دهکهای کمدرآمد بهبود نیافت؟
به گزارش بخش اقتصاد وبانگاه بر اساس دادههای منتشرشده در ایسنا، طرح هدفمندی یارانهها که از زمستان سال ۱۳۸۸ در دولت محمود احمدینژاد آغاز شد، با هدف افزایش عدالت اجتماعی و حمایت از دهکهای کمدرآمد اجرایی گردید. با این حال، پس از گذشت ۱۵ سال، این طرح نتوانسته است به اهداف خود دست یابد.
در فاز نخست این طرح، دولت به تمامی شهروندان ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان یارانه نقدی پرداخت کرد. این اقدام همزمان با افزایش قیمت حاملهای انرژی صورت گرفت، اما نبود پایگاه اطلاعاتی دقیق از وضعیت اقتصادی خانوارها، نخستین ضعف جدی این طرح بود. عبدالحسین ساسان، اقتصاددان، در این باره گفت: «پرداخت مستقیم یارانهها به همه مردم بدون دادههای دقیق و نیاز واقعی خانوارها کار اشتباهی بود.»
در دولت حسن روحانی تلاش شد با اجرای سیاست دهکبندی، مسیر هدفمندسازی یارانهها اصلاح شود. با این حال، این اصلاحات نیز به دلیل نبود اطلاعات دقیق و جامع از وضعیت دارایی و درآمد خانوارها، بهطور کامل محقق نشد. کامران ندری، کارشناس اقتصادی، در این زمینه اظهار داشت: «اصلاح نظام پرداخت یارانه در بلندمدت اجتنابناپذیر بود، اما روش انتخاب شده برای جبران هزینههای اصلاح قیمتها مناسب نبود.»
یکی از نقدهای اصلی به طرح هدفمندی یارانهها، دهکبندی غیراصولی است. به عنوان مثال، افرادی با درآمد پایین در دهکهای بالا قرار گرفتهاند و از دریافت یارانه محروم شدهاند، در حالی که برخی افراد با داراییهای بالا همچنان یارانه دریافت میکنند. این موضوع باعث شده است که عدالت اجتماعی در توزیع یارانهها به طور کامل رعایت نشود.
از دیگر نقاط ضعف این طرح، عدم تخصیص درآمدها به بخش تولید و کافی نبودن میزان پرداختی نسبت به تورم موجود در کشور است. حمید حاجاسماعیلی، کارشناس اقتصادی، در این باره گفت: «یارانههای نقدی دیگر اثرگذاری لازم را بر معیشت مردم ندارد و باید بازنگری شود.»
با توجه به تورم بالای ۴۱ درصدی در کشور، میزان یارانه پرداختی به دهکهای کمدرآمد نیز کافی نیست. برای مثال، در حالی که در سال ۱۳۸۸ با ۴۵ هزار تومان میشد ۵.۵ کیلوگرم گوشت گوسفندی خرید، اکنون با ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان حتی نیم کیلوگرم گوشت نیز قابل خریداری نیست.
پیشبینیها نشان میدهد که روند اصلاحات این طرح تا سال ۱۴۰۵ و احتمالاً ۱۴۰۶ ادامه خواهد داشت. با این حال، سوال اصلی این است که آیا پس از ۱۵ سال، این اصلاحات میتواند به بهبود معیشت دهکهای کمدرآمد منجر شود؟